czynniki lokalizacji przemysłu
w gospodarce wolnorynkowej odpowiednia lokalizacja zakładów
przemysłowych ma wpływ na późniejszą ich działalność produkcyjną.
Konkurencja wymusza nieustanne starania o zmniejszenie kosztów
produkcji. Jednym z działań służących temu celowi jest odpowiednia
lokalizacja zakładu przemysłowego. Można mówić o lokalizacji
dowolnej (swobodnej), zależnej (związanej) oraz przymusowej.
Czynniki lokalizacji można podzielić na naturalne i
społeczno-ekonomiczne. Do czynników naturalnych należą:
- · Baza surowcowa: jest czynnikiem lokalizacji wówczas, gdy transport surowca jest
nieopłacalny np. elektrownie bazujące na węglu brunatnym, huty
miedzi, cukrownie.
- · Zasoby wodne: niektóre rodzaje przemysłu potrzebują do swojej
działalności dużej ilości wody - elektrownie, przemysł chemiczny,
papierniczy i spożywczy. Lokalizacja zakładu przemysłowego nad
rzeką lub morzem umożliwia także korzystanie z transportu wodnego.
- Społeczno-ekonomicznymi czynnikami lokalizacji przemysłu są:
- · Baza energetyczna: dotyczy energochłonnych rodzajów przemysłu -
hut metali kolorowych (zwłaszcza aluminium), zakładów chemicznych
wykorzystujących w procesie technologicznym elektrolizę. Zakłady
tego typu z reguły są umieszczane w pobliżu elektrowni.
- · Rynek zbytu: część zakładów przemysłowych umieszczana jest w
pobliżu rynków zbytu. Dzieje się tak wtedy, gdy nieopłacalny lub
niemożliwy jest transport produktów (ciepłownie, niektóre zakłady
przemysłu spożywczego). Lokalizację rynkową mają również zakłady
wytwarzające dobra powszechnego użytku (przemysł odzieżowy,
obuwniczy). Swoistym przykładem zbliżania się do zagranicznych
rynków zbytu są zakłady eksportujące znaczną część swej produkcji
usytuowane w miastach portowych.
- · Zasoby siły roboczej: pomimo rozwoju techniki wciąż istnieją
rodzaje przemysłu wymagające dużej liczby pracowników (np. przemysł
włókienniczy, spożywczy). Ponadto w rejonach nadmiaru rąk do pracy
siłę roboczą można pozyskiwać stosunkowo tanio, co pozwala na
obniżenie kosztów produkcji. Trzeba również wziąć pod uwagę fakt,
że niektóre branże przemysłowe wymagają wysoko wykwalifikowanej
siły roboczej (np. przemysł elektroniczny) i lokalizowane są tam,
gdzie jest ona dostępna.
- · Bliskość placówek naukowo-badawczych: nowoczesne gałęzie
przemysłu muszą współpracować z ośrodkami naukowymi, aby możliwe
było wprowadzanie innowacji i stałe podnoszenie jakości wyrobów.
- · Korzyści aglomeracji: warto niekiedy lokalizować zakłady
przemysłowe w ośrodkach miejskich ze względu na rozwiniętą
infrastrukturę techniczną (drogi, wodociągi, kanalizacja) oraz
bliskość innych zakładów pracy. Ważne jest też istnienie zakładów
usługowych obsługujących przemysł (banki, hurtownie).
- · Bariera ochrony środowiska naturalnego: nie można umieszczać
zakładów przemysłowych w pobliżu obszarów chronionych, jak również
na glebach I i II klasy bonitacyjnej.
