komizm (gr. komikos - komediowy)

jedna z głównych kategorii estetycznych, opisana już w starożytności. Za Arystotelesem za źródło komizmu uważano niezgodność wyobrażenia z rzeczywistością, kontrast między oczekiwaniem a osiągnięciem, między kontekstem a szczegółem. W okresie późniejszym pojawiła się interpretacja psychologiczna: za źródło komizmu uznano satysfakcję, płynącą z poczucia wyższości wobec czyjegoś niepowodzenia, które jednak nie ma charakteru tragicznego. W utworach literackich wyróżnia się trzy rodzaje komizmu:

sytuacyjny - ukazanie zabawnych wydarzeń, sytuacji, które przytrafiają się bohaterowi (np. w Ślubach panieńskich A. Fredry Gustaw nie może rozmawiać z paniami, bo stale zasypia zmęczony po nieprzespanej nocy);

słowny - oparty na grze słów lub kontraście między wypowiedziami a okolicznościami mówienia (intelektualne wywody szewców z dramatu S. I. Witkiewicza prowadzone prymitywnym językiem);

postaci - (Starosta i Starościna z Powrotu posła J. U. Niemcewicza).

Kategoria komizmu charakterystyczna jest dla różnych typów utworów i gatunków literackich. Występuje w komedii, farsie, burlesce, satyrze, literaturze dydaktycznej. Powszechnie stosowna jest też w różnych gatunkach filmowych.