WIŚNIOWIECKI JEREMI MICHAŁ (Jarema, 1612-1651)

H. Sienkiewicz Ogniem i mieczem, bohater drugoplanowy, historyczny; wojewoda ruski, dąży do krwawego stłumienia powstania kozackiego.

Wygląd: "książę był wzrostu prawie małego i dość szczupły. Młody był jeszcze, liczył dopiero trzydziesty szósty rok życia, ale na twarzy jego widne już były trudy wojenne. O ile bowiem w Łubniach żył jak król prawdziwy, o tyle w czasie licznych wypraw i pochodów dzielił niewczasy prostego towarzysza, jadał czarny chleb i sypiał na ziemi na wojłoku, a że większa część życia schodziła mu na pracach obozowych, więc odbiły się one na jego twarzy. Wszelako oblicze to na pierwszy rzut oka zdradzało nadzwyczajnego człowieka. Malowała się w nim żelazna, nieugięta wola i majestat, przed którym każdy mimo woli musiał uchylić głowy. Widać było, że ten człowiek zna swoją potęgę i wielkość - i gdyby mu jutro włożyć koronę na głowę, nie czułby się ani zdziwionym, ani przygniecionym jej ciężarem. Oczy miał duże, spokojne, prawie słodkie, jednakże gromy zdawały się być w nich uśpione, i czułeś, że biada temu, kto by je rozbudził. Nikt też znieść nie mógł spokojnego blasku tego spojrzenia i widywano posłów, wytrawnych dworaków, którzy stanąwszy przed Jeremim mieszali się i nie umieli zacząć dyskursu"; "Nosił się po polsku, o ubiór niezbyt dbał i tylko na wielkie uroczystości nakładał szaty kosztowne, ale wówczas świecił cały od złota i kamieni".

Życiorys: Pan Zadnieprza - władca i gospodarz, ale także żołnierz. Brał udział w wyprawach wojennych, obrał sobie również za cel stłumienie buntu kozackiego. Bohaterski obrońca twierdzy zbaraskiej. Postrach Kozakow i Tatarów; godny przeciwnik Chmielnickiego.

Charakterystyka: Był wojewodą ruskim, ojcem króla Michała Korybuta. Kreacja tej postaci w utworze od początku budziła wiele kontrowersji, gdyż najbardziej odbiega od ocen historyków. Sienkiewicz wykreował w osobie ks. Jeremiego bohatera narodowego, zbawcę ojczyzny. W powieści książę jest zaprezentowany jako prawie udzielny władca Zadnieprza, krainy bez mała mlekiem i miodem płynącej pod jego rządami. Książę jest nie tylko dobrym gospodarzem, ale i wodzem, rycerzem.

Surowy wódz, nieubłagany w karaniu, jest ojcem dla swych żołnierzy i wiernych poddanych. Narrator podkreśla jego zdolności przywódcy. Jego oddziały są karne, dobrze wyćwiczone, żołnierze go uwielbiają. Nade wszystko Jeremi kocha ojczyznę i gotów jest dla niej poświęcić majętność i życie. Na wieść o wybuchu powstania kozackiego wyrusza z Zadnieprza i sam podejmuje walkę. Pisarz nie ukrywa wad księcia. Otwarcie przyznaje, że był okrutny i bez litości w karaniu rebeliantów. Książę jest bowiem przeciwnikiem wszelkich układów z Kozakami, uważa, że bunt trzeba złamać i potem się układać.

Ukazuje także pisarz samowolę i sobiepaństwo Jeremiego, ale podkreśla, jak książę walczy ze sobą, jak się przełamuje i rezygnuje z prywaty. Szlachetnością i wielkodusznością wykazał się podczas nocnych rozmyślań w Zbarażu, ponieważ czuł się zdolny ratować ojczyznę, która sama oddawała mu się w ręce, ale postanowił szanować prawo, przezwyciężyć nierząd, samowolę i podporządkować się regimentarzom. Wspaniałomyślność księcia uwypuklają dalsze wydarzenia, a kreacja postaci służy podkreśleniu idei utworu: książę był jedynym, który mógł pokonać Chmielnickiego.

Rola w utworze: W powieści ukazany jako ideał rycerza, wodza i polityka. Oddany ojczyźnie, szlachetny i uczciwy, przy tym dobry. Znakomity wojownik i strateg wojenny. Z życzliwością traktuje swoich żołnierzy, bardzo lubi Skrzetuskiego i Wołodyjowskiego.