Dieta spełnia niezwykle istotną rolę w życiu ludzi. Tylko wtedy kiedy dostarczany naszemu organizmowi właściwych składników pokarmowych możemy się właściwie rozwijać i pracować. Właśnie z tego powodu duże znaczenie ma zwracanie uwagi na składniki diety i to kiedy spożywamy posiłki. Nauką, która zajmuje się opracowywaniem norm żywieniowych jest dietetyka.

Dietetyka.

Nauka ta zajmuje się zbieraniem danych na temat roli jaką spełnią poszczególne składniki pokarmowe w procesach przemiany materii oraz energii na wielu poziomach m.in. komórkowym, narządowym, oraz na poziomie całego organizmu. Wyniki uzyskiwane w tego typu badaniach uwidaczniają niebezpieczeństwa płynące z nieprawidłowego sposobu odżywiania, pozwalają dokonać oceny oraz wyznaczyć konkretne wytyczne dotyczące diety, tak aby w jak największym stopniu pozwalała utrzymać dobre zdrowie.

Dieta.

Prawidłowo skomponowana dieta powinna dostarczać odpowiednich ilości protein, tłuszczów oraz cukrów. Składniki dostarczane w dobrze skomponowanych posiłkach muszą zapewniać organizmowi taką ilość substancji odżywczych, która zaspokoi potrzeby wynikające z zachodzenia procesów wzrostu organizmu, procesów naprawczych oraz wystarczające do wytworzenia wystarczającej ilości energii. Oprócz wymienionych już składników powinny się w niej znajdować:

Białka.

Proteiny są jednym z najważniejszych elementów budujących struktury komórkowe, pewne ich rodzaje biorą udział w zwalczaniu infekcji, są molekułami transportującymi różnego rodzaju związków do każdego miejsca w organizmie, są związkami regulującymi (hormony) i enzymatycznymi. Przeciętny dorosły człowiek powinien w ciągu doby spożywać białko w ilości 1g na każdy kilogram masy ciała, natomiast dzieci, młodzież oraz kobiety w okresie karmienia 1,5 do 3,5 g na kilogram masy ciała.

Tłuszcze.

Są najbardziej energetycznym składnikiem pokarmowym, są także konieczne aby rozpuszczalne w nich witaminy mogły działać oraz zostać wchłonięte z jelita. Ich nadmiar odkłada się w postaci tkanki tłuszczowej, spełniającej funkcje termoizolacyjne. Przeciętny dorosły człowiek powinien w ciągu doby spożywać 1 tłuszczu na 1 kg masy ciała. Zwiększone zapotrzebowanie na węglowodory mają osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną, uprawiające sport oraz przebywające w miejscach, w których panuje niska temperaturach.

Cukry.

Związkiem powstającym w wyniku rozkładu wielu cukrów złożonych na proste jest glukoza. Stanowi ona podstawowy związek energetyczny dla komórek oraz "paliwo" wykorzystywane w szczególnie dużych ilościach przez mózg. Jednym ze związków budujących cukry złożone jest błonnik. Jest on związkiem spełniającym istotną rolę w regulowaniu pracy jelit. Dzienną normę spożycia węglowodanów dla dorosłej osoby oszacowano na 5 do 6 g na każdy kilogram wagi ciała. Ilość spożywanych węglowodanów powinna być dostosowana do aktywności poszczególnych osób oraz ilości tłuszczów jaką one spożywają.

Składniki mineralne.

Stanowią one około czterech procent masy ciała. Są wydalane wraz z moczem, kałem oraz potem i dlatego należy je stale uzupełniać.

Witaminy.

Zapotrzebowanie organizmu na te składniki nie jest duże, mimo to spełniają one wiele istotnych funkcji i mają wpływ na prawidłowy przebieg wielu procesów życiowych.

W typowej, prawidłowej diecie poszczególne składniki pokarmowe powinny być dostarczane we właściwych proporcjach. Dowiedziono, że sprawność i zdrowie można utrzymać jeśli nasze codzienne pokarmy będą zawierały około: 12 do 14% protein, 30% tłuszczy ( z czego przynajmniej 3% powinno przypadać na kwasy tłuszczowe nienasycone), 50 do 60% węglowodany, z czego około 10% powinno przypadać na cukry proste. Ilość spożywanych węglowodanów można zwiększyć nawet do 70%, należy jednak przy tym pamiętać o ograniczeniu tłuszczów. Każdy posiłek dostarcza jakiejś ilości energii. Taką jej ilość, która może powstać w organizmie po zjedzeniu danego posiłku określa się mianem jego kaloryczności albo inaczej wartości kalorycznej. Ilość kilokalorii (kcal), jaka powstaje w organizmie (lub poza nim) w trakcie spalania 1 grama danego pokarmu określana jest jako tzw. współczynnik (ew. równoważnik) energetyczny.

Nieprawidłowości w sposobie odżywiania się mogą być przyczyną szeregu chorób, np.:

  • otyłości,
  • nadwagi,
  • niedożywienia,
  • bulimii,
  • anoreksji.

Niewątpliwie trudnymi do wyleczenia chorobami są: anoreksja oraz bulimia. Bulimia jest chorobą w której u chorych pojawiają się ataki głodu, podczas których ludzie zjadają bardzo duże ilości pokarmów, a później prowokują wymioty. Osoby cierpiące na bulimię generalnie wyglądają zdrowo. Objawami omawianej choroby są: omdlenia, arytmia serca, zawroty głowy, zmęczenie oraz bóle mięśni i gardła, blizny umiejscowione na grzbietach dłoni powstające na skutek częstego wkładania palców do gardła celem sprowokowania wymiotów, powiększone gruczoły szyjne, zakażenie gruczołów ślinowych, rany w przełyku, a często także przepuklina.

Następną chorobą jest anoreksja.

Przeciętna, zdrowa osoba, rozpoczynająca kurację odchudzającą jest w stanie zrezygnować ze stosowanej diety w każdym momencie. Dla zdecydowanej większości populacji ludzkiej uczucie głodu lub odmawianie sobie ulubionej potrawy nie należą do przyjemnych doświadczeń i dlatego ludzie tak często nie przeprowadzają kuracji odchudzających do końca. Anorektycy natomiast należą do osób są tak mocno skupionych na problemie własnego wyglądu i wagi, iż nie są w stanie zarzucić głodówki. Niejednokrotnie używają dodatkowo różnego rodzaju środki farmakologiczne, mające przyspieszyć przemianę materii, wywołać biegunki lub zwyczajnie prowokują wymioty. Takie praktyki mogą spowodować rozchwianie równowagi hormonalnej w organizmie oraz obniżenie jego odporności i wydolności. Najistotniejsze w przypadku anoreksji jest jej rozpoznanie oraz odpowiednio szybkie podjęcie leczenia. W początkowych stadiach choroby trudno jest się domyślić, że u danej osoby mamy do czynienia właśnie z anoreksją. Później ubytki wagi są tak mocno zauważalne, że wszelkie wątpliwości zostają rozwiane i konieczna jest wizyta w gabinecie lekarza. Oprócz zauważalnego spadku masy ciała, do charakterystycznych objawów anoreksji należą: zatrzymywanie miesiączek u dziewcząt, zaparcia, biegunki, zaburzenia w krążeniu krwi, obniżenie odporności i zwiększona zapadalność na wszelkie infekcje. Często też da się zauważyć zmiany w zachowaniu. Anorektycy bywają zamknięci w sobie, nietowarzyscy, często są nadwrażliwi, zaczynają mieć problemy z nauką. Czasami rodzinie trudno dostrzec, że dana osoba głodzi się, ponieważ ukrywa ona jedzenie, aby sprawić wrażenie, że odżywia się całkiem normalnie.

Jeszcze inną przypadłością pojawiającą się na skutek stosowania nieprawidłowej diety jest niedożywienie. Charakteryzuje się ono występowaniem zbyt niskiej wagi ciała w odniesieniu do wzrostu danej osoby. Najczęstszą przyczyną niedożywienia jest niewystarczająca podaż składników odżywczych albo ich zbytnia utrata.

W dzisiejszych czasach bardzo modne stało się stosowanie diet bezmięsnych, czyli wegetarianizm. Najogólniejszą zasadą idei wegetarianizmu jest właśnie niespożywanie mięsa, argumentowane względami humanitarnymi oraz zdrowotnymi. Rekomendowanymi pokarmami są natomiast warzywa i owoce, nabiał oraz zboża i wykonane z nich produkty. W obrębie tej idei wyróżnić można kilka odmian, różniących się pod względem pokarmów dopuszczanych do spożywania. Są to:

  • laktowegetarianizm,
  • laktoowowegetarianizm,
  • weganizm,
  • witarianizm,
  • frutarianizm,
  • rutarianizm

Laktoowowegetarianizm jest rodzajem diety wegetariańskiej, w której rezygnuje się wyłącznie z pokarmów mięsnych. Jak wskazuje sama nazwa wśród pokarmów mogą się znaleźć inne produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mleko oraz jego przetwory (lakto znaczy mleko), jajka (owo czyli jajko), miód. Jest to najbardziej rozpowszechniona odmiana wegetarianizmu.

Nietrudno się domyślić, że laktowegetarianie posunęli się idą o krok naprzód i wykreślili ze swojego jadłospisu jajka. Przyczyną wprowadzenia tej restrykcji jest przede wszystkim to, że jajka jest postrzegane jako jeden z wczesnych etapów w rozwoju kury.

Weganizm jest jeszcze bardziej ekstremalną odmianą wegetarianizmu. Weganie konsekwentnie wygłaszają teorię mówiącą o niemożności rozdzielenia handlu mięsem od handlu mlekiem i jego przetworami oraz sprzedaży jaj od sprzedaży drobiu. Weganie nie jedzą także miodu.

Witarianizm wyłącza z menu wszelkie produkty gotowane. Kładzie nacisk na spożywanie jedynie surowych (nieprzetworzonych) warzyw oraz owoców. Główną przyczyną wprowadzenia tego obostrzenia jest to, że w podczas gotowania rozkładają się zawarte w pokarmach witaminy. Ponadto produkty surowe mogą być zdecydowanie lepiej oraz szybciej trawione, przyswajane i wydalane z organizmu. Witarianie rezygnują również z wszelkich napojów w rodzaju kawy, herbaty, czy soków, na rzecz świeżej, najlepiej źródlanej wody.

Frutarianizm jest najbardziej zaostrzoną formą wegetarianizmu. Frutarianie jedzą tylko owoce oraz orzechy, które same spadły z drzewa. Ze względów klimatycznych ta forma wegetarianizmu nie jest szeroko rozpowszechniona w naszym kraju.

Każda z omówionych wyżej form wegetarianizmu ma wielu zwolenników, a mimo że najliczniejsi są "zwyczajni" wegetarianie, to ich wszystkich łączy dążenie do tego aby zadawać jak najmniej bólu zwierzętom. Zachowanie wszystkich wegetarian wynika z ich własnych przekonań, sposobu patrzenia na życie i problem istnienia. Mimo, że część z zaprezentowanych odmian wegetarianizmu może sprawiać wrażenie śmieszności, to każda z nich odpowiednio i umiejętnie stosowana nie szkodzi zdrowiu. Może również zapobiegać wystąpieniu takich chorób jak: miażdżyca naczyń krwionośnych, nadciśnienie, czy cukrzyca.

Z przedstawionych tu faktów można wnioskować, że prawidłowa dieta jest niezwykle ważna dla właściwego rozwoju organizmu. Nieprzestrzeganie odpowiednich zasad żywienia może prowadzić do wystąpienia wielu groźnych chorób.