być

być do tyłu (z czymś) - mieć zaległości, być opóźnionym w czymś: Chorowałem dwa tygodnie i jestem do tyłu ze wszystkimi przedmiotami.

być kwita - nie mieć wobec siebie żadnych zobowiązań: Ty pomogłeś mnie, ja tobie - teraz jesteśmy kwita. Od tej pory każdy radzi sobie sam.

być na łasce - pozostawać na utrzymaniu kogoś: Dopóki pozostawał na łasce krewnych, nie miał co marzyć o wyższych studiach.

być na łaskawym chlebie - pozostawać na utrzymaniu kogoś: Jesteś u nas na łaskawym chlebie, pamiętaj o tym, kiedy znowu przyjdzie ci do głowy buntować się przeciw zaleceniom wuja!

być na garnuszku - pozostawać na utrzymaniu kogoś: Wdowa pozostawała na garnuszku bratowej i z dnia na dzień coraz dotkliwiej odczuwała ten stan rzeczy.

być na diecie - odżywiać się dietetycznie: Z twoim stanem zdrowia powinieneś już dawno być na diecie!

być na nogach - pracować bez odpoczynku: Od rana jestem na nogach, a jeszcze tyle roboty! Przed świętami zawsze jestem zdana tylko na siebie.

być na ostatnich nogach - być bardzo zmęczonym, wyczerpanym: Dowlókł się do bazy na ostatnich nogach, mało brakowało, a byłby utknął w morzu śniegu i lodu.

być na drodze do czegoś - tak określa się etap życia, starań, działań, np. być na drodze do sukcesu, być na drodze do sławy itp.: Był na najlepszej drodze do tego, żeby wreszcie nauczyć się samodzielności.

być na miejscu, być nie na miejscu - być w porządku, być nie w porządku; zachować się właściwie, zachować się niewłaściwie: To, jak postąpiłeś wobec słabszego kolegi, było bardzo na miejscu. Twoje uwagi są w tej sytuacji absolutnie nie na miejscu.

być na porządku dziennym - występować powszechnie, bardzo często: W tej szkole ściąganie jest niestety na porządku dziennym.

być na ustach - być przedmiotem rozmów innych, być obiektem zainteresowania: Jolka znalazła się na ustach wszystkich koleżanek, kiedy po raz pierwszy umówiła się z przystojnym aktorem.

być na wagę złota - być niezwykle cennym: Odkąd pisarz stał się sławny, pierwsze wydania jego książek są na wagę złota.

być gdzieś jedną nogą - być bliskim znalezienia się gdzieś, być gdzieś myślami: Rok szkolny jeszcze się nie skończył, ale ja jestem już jedną nogą w Bieszczadach.

być jedną nogą na tamtym świecie - być ciężko chorym, umierającym, źle wyglądać: Co się u was dzieje? Tadzio wygląda, jakby już był jedną nogą na tamtym świecie!

być komuś solą w oku - wzbudzać w kimś nieprzychylne uczucia: Sam nic nie robi, ale cudze sukcesy są mu solą w oku.

być u steru - przewodzić, dowodzić, kierować jakimś przedsięwzięciem, grupą ludzi: Odkąd ta partia jest u steru, ludziom żyje się wygodniej i bezpieczniej.

być (z czymś) w lesie - mieć jeszcze dużo do zrobienia: Wypracowanie ma być gotowe na jutro, a ja jestem z nim w lesie.

być w sile wieku - być dojrzałym człowiekiem: Choć Józef nie jest już w sile wieku, wciąż znajduje siłę na długie spacery po lesie i pomoc zwierzętom w przetrwaniu zimy.

być w opałach - być w niebezpieczeństwie, być zagrożonym: Po utracie rodziców Mowgli znalazł się w opałach i nie wiadomo, jak potoczyłby się jego los, gdyby nie przygarnęła go Matka Wilczyca.

być w proszku - być jeszcze niegotowym: Za pół godziny wyjeżdżamy, a ja jestem w proszku.

być w czyimś ręku - być od kogoś uzależnionym: Czy ty nie rozumiesz, że jestem w jego ręku, odkąd dowiedział się, że nigdy nie studiowałam matematyki!?

być w siódmym niebie - być bardzo szczęśliwym: Ożeniłem się szczęśliwie, znalazłem świetną pracę, a teraz jeszcze urodził mi się wspaniały syn - jestem w siódmym niebie!

być w swoim żywiole - świetnie się czuć w danej sytuacji: Na scenie Michał jest w swoim żywiole, nie wyobraża sobie życia bez teatru.

być nie w sosie - źle się czuć w danej sytuacji, w danej chwili: Co się stało? Jesteś dzisiaj wyraźnie nie w sosie.

być pod pantoflem - być uległym wobec kogoś, podporządkować się komuś: Andrzej pozostaje pod pantoflem żony i, choćby nie wiem co, nie uda się tego zmienić.

być gdzieś dobrze widzianym - cieszyć się gdzieś sympatią: Nie pójdę z tobą do Gośki. Przecież wiesz, że tam tylko młodzi są dobrze widziani.

być zdania - mieć na jakiś temat konkretne zdanie, przekonanie: Jestem zdania, że podróż do Paryża świetnie ci zrobi. Jestem dobrego zdania o tym chłopcu, dowiódł, że potrafi być odpowiedzialny.

być dobrej myśli - mieć nadzieję na pomyślny obrót spraw: Co do twojego awansu zawodowego, jestem dobrej myśli.

być kimś - liczyć się, być ważnym: Ja chcę być kimś! A ty wciąż patrzysz na mnie jak na kogoś, kto ma zbyt wybujałe ambicje.

być nikim - nie liczyć się w danej grupie: Przez całe życie był nikim, a teraz nagle zrozumiał, że szacunek u ludzi to coś, o co warto się starać.

być do niczego - 1) być nieprzydatnym, 2) nie czuć się dobrze: 1) Te buty są już do niczego, musisz kupić sobie nowe. 2) Proszę cię, zastąp mnie w pracy. Ja jestem dzisiaj do niczego.

być do rzeczy - nadawać się do czegoś: Wiesz, Marcin to człowiek do rzeczy - i pozwoli się wygadać, i pomoże, ot przyjaciel.

być górą - mieć przewagę: Kilkanaście dziewcząt rywalizowało o względy telewizyjnego "Kawalera do wzięcia". Początkowo górą były te najbardziej absorbujące, potem przyszedł czas na te, które mówiły cicho, ale z sensem.

być na rękę - odpowiadać, być po czyjejś myśli: Jest mi bardzo nie na rękę, że nie dostanę urlopu.

być przy forsie - mieć gotówkę: Intensywnie szukam dodatkowej pracy, bo ostatnio nie jestem przy forsie.

być w poważaniu - cieszyć się poważaniem, szacunkiem: Pan Antoni jest w głębokim poważaniu u sąsiadów. Wszyscy go znają i nikt nie może powiedzieć o nim złego słowa - pomoże, poradzi, pocieszy.

być w kłopocie - mieć kłopot: Marek jest w kłopocie: jego żona jest nieuleczalnie chora i od jutra zostaje w szpitalu. Prosi o pomoc, co ty na to?

być w czyimś guście - podobać się komuś: Ubieranie sportowej kurtki do eleganckich butów to zupełnie nie w moim guście.

być za pasem - zbliżać się: Koniec roku szkolnego za pasem, a ty jeszcze nie poprawiłeś ocen!

bądź zdrów! - forma grzecznościowa, pożegnanie: Bądź zdrowa! - powiedział i szybko odwrócił twarz.

jakoś to będzie - jakoś się ułoży, jakoś się uda: W Panu Tadeuszu, na wieść o planowanym powstaniu na Litwie Sędzia Soplica mówi do księdza Robaka w uniesieniu:

"Szabel nam nie zabraknie, szlachta na koń wsiędzie, / Ja z synowcem na czele, i - jakoś to będzie!".

coś komuś jest - ktoś jest zmartwiony: Widziałaś się z Magdą? Najwyraźniej coś jej jest - chodzi smutna i milcząca, jak nigdy dotąd.

będą z kogoś ludzie - ktoś jeszcze stanie się wartościowym człowiekiem: Radek zdał maturę i dostał się na studia. Widzisz - mówiłam, że z niego będą jeszcze ludzie!

nie będzie chleba z tej mąki - to się nie uda, nic z tego nie będzie: Od dawna przekonywałem was, żeby nie polegać na zdaniu Wieśka. Tyle razy zniechęcał, mówił "nie będzie chleba z tej mąki", a tymczasem niemal na naszych oczach wyrosło śliczne przedszkole. Warto było działać konsekwentnie!

nie może być! - niemożliwe: Nie może być! - krzyknął Adam na widok Ewy za kierownicą.

już jest po kimś, po czymś - ktoś umarł, zginął; ktoś, coś przepadło: Już po mnie - pomyślał na widok potwora, ale zebrał się w sobie i ostatkiem sił przeskoczył na drugą stronę skalnej szczeliny.