KAFKA FRANZ (1883-1924)

Urodził się w Pradze, a zmarł w sanatorium w Kierling. Jego ojciec, Hermann Kafka, bogaty kupiec żydowski, wywierał przemożny wpływ na osobowość syna. Stawiał mu bardzo wysokie wymagania. Po ukończeniu Staromiejskiego Gimnazjum w Pradze przyszły pisarz studiował prawo i filologię germańską. W tym samym czasie podjął pierwsze próby literackie. Po ukończeniu studiów w 1906 r. i uzyskaniu tytułu doktora praw Kafka odbył praktykę sądową i rozpoczął pracę w firmie ubezpieczeniowej. Pracował i jednocześnie pisał. W 1917 r. przeżył poważny krwotok płucny. Coraz więcej czasu spędzał w sanatoriach i uzdrowiskach. Dwukrotnie zerwał zaręczyny z Felicją Bauer - w 1914 i 1917 roku. Choroba zmusiła go do złożenia wymówienia i rezygnacji z pracy.

Kafka zadebiutował w 1908 r. w piśmie "Hyperion" cyklem miniatur pod wspólnym tytułem Rozważanie. Od marca 1910 r. do 12 czerwca 1912 r. pisał Dziennik. W 1912 r. rozpoczął pracę nad powieścią Ameryka. W tym czasie przez jedną noc napisał opowiadanie Wyrok, dedykowane narzeczonej Felicji Bauer. W następnych latach pisarz kontynuował pracę nad Ameryką, Procesem oraz cyklem Lekarz wiejski. W 1916 r. drukiem ukazała się powieść Wyrok. W 1919 r. pisarz wydał Kolonię karną i Lekarza wiejskiego. Przed śmiercią drukiem ukazało się jeszcze opowiadanie Głodomór. Po śmierci Kafki w latach 1925-27 wydano powieści: Proces, Zamek i Ameryka, w latach 1935-37 pozostałe utwory.

Kafka tworzył w nich własny, odrębny świat, na którego ukształtowanie wpłynęła atmosfera Pragi, wielokulturowość tego miasta, oraz atmosfera domu rodzinnego i pochodzenie samego pisarza. W powieściach Kafki odzwierciedla się jego relacja z ojcem. Ojciec był dla niego przede wszystkim człowiekiem o bardzo silnej, dominującej osobowości. Czasem jest wręcz porównywany do okrutnego, starotestamentowego Boga, z którym nie da się porozumieć. W niewysłanym do ojca liście pisał: "Byłem lękliwym dzieckiem; mimo to bywałem z pewnością również krnąbrny, jak inni w mym wieku, z pewnością matka też mnie rozpieszczała, ale nie mogę uwierzyć, że byłem szczególnie trudny do wychowania; nie mogę uwierzyć, że przyjaznym słowem, łagodnym ujęciem za rękę, dobrym spojrzeniem nie udałoby się skłonić mnie do zrobienia wszystkiego, czego by chciano... Potrafisz tylko tak traktować dziecko, jak Ciebie traktowano: energicznie, hałaśliwie, porywczo... Dzięki własnej pracy zaszedłeś tak wysoko i dlatego miałeś bezgraniczne zaufanie do swojej opinii... W Twojej obecności zaczynałem się jąkać... straciłem zaufanie do siebie, zastępując je bezgranicznym poczuciem winy".

O silnym wpływie ojca świadczy fakt, iż Kafka chciał swemu dziełu dać tytuł Próby ucieczki ze sfery ojca. W świecie austriackiego feudalizmu, w jakim żył jako Żyd, mógł osiągnąć pozycję jedynie wkraczając w handlową sferę swojego ojca. Kafka chciał jednak zostać artystą. Relacja z ojcem stała się też poniekąd przyczyną rezygnacji z małżeństwa i życia rodzinnego: "Najważniejszą przeszkodą dla zawarcia małżeństwa jest jednak niezbite przekonanie, że do utrzymania rodziny, i w ogóle do kierowania nią, niezbędne jest to wszystko, co dostrzegłem u Ciebie". Ojciec stał się dla pisarza symbolem społeczeństwa, ucisku, alienacji.

Rozdwojenie Kafki wynika również z jego żydowskich korzeni. Przez całą swoją młodość pisarz stykał się z rasistowskimi, antyżydowskimi atakami nacjonalistów. Jako Żyd był odizolowany od społeczności mówiącej po niemiecku, a dzięki majętności ojca trudno mu się było kontaktować z przedstawicielami warstw uboższych. Pisarz żyjący pod wpływem trzech kultur: czeskiej, niemieckiej i żydowskiej nie czuł pełnej identyfikacji z żadną z nich. Swobodnie posługiwał się trzema językami, ale żaden nie był mu najbliższy. Kafka był także odcięty od wspólnoty religijnej.

Pracując jako urzędnik w "Zakładzie ubezpieczeń od wypadków przy pracy dla Królestwa Czeskiego w Pradze" czuł się wyalienowany. Nie lubił swojej pracy, musiał naginać się do biurokratycznej machiny, którą gardził. Marzył o miłości, ale jego życie osobiste pozbawione było harmonii. Zerwał narzeczeństwo z Felicją Bauer, przed rozstaniem wyłożył jej i jej rodzicom argumenty przeciwko małżeństwu. Podstawowy był ten, że twórczość literacką można uprawiać jedynie w samotności.

W życiu Kafki dużą rolę odegrały jeszcze dwie kobiety: Milena Jesenska - czeska pisarka (zachowała się korespondencja Kafki do niej) i Dora Dymant - ostatnia miłość Kafki. Niepokój pisarza dodatkowo wzmocniła choroba. Owa wielokrotna alienacja, będąca udziałem Kafki, stanie się także udziałem bohaterów jego powieści.

Kafka to jeden z outsiderów, wyobcowanych, niepewnych, obcych. Oto jak go charakteryzuje Zbigniew Pieńkowski, autor Przedmowy do Dzienników pisarza: "Kafka ma poczucie zawieszenia pomiędzy światami, pomiędzy światem, który dobrowolnie porzucił, i tym drugim, do którego nigdy nie dotrze, pomiędzy pustynią i Ziemią Obiecaną. Gdy Gustaw Janouch zapytał go, czy jest tak samotny jak Wassermanowski bohater Kaspar Hauser, odpowiedział: "O wiele bardziej niż Kaspar Hauser. Ja jestem samotny jak Franz Kafka".