teoria powstała w oparciu o badania skorupy ziemskiej inspirowane teorią dryfu kontynentów. Teoria ta tłumaczy całościowo wiele zjawisk geologicznych (ruchy górotwórcze, zjawiska wulkaniczne i sejsmiczne). Dziś jest powszechnie uznawana za prawdziwą.
Litosfera składa się z kilkunastu sztywnych płyt (kier), które wykonują względem siebie ruchy poziome. Poruszają się nie tylko kontynenty, lecz całe płyty. Dziesięć płyt to płyty duże, których powierzchnia przekracza 1 mln km2. Prędkość ruchu waha się od kilku do kilkunastu centymetrów w ciągu roku.
Występują dwa rodzaje płyt litosfery. Płyty Nazca i pacyficzna to cienkie, bazaltowe płyty oceaniczne. Inne płyty (np. afrykańska, amerykańska) są częściowo oceaniczne, a częściowo kontynentalne.
Prawdopodobną przyczyną ruchu płyt litosfery są ruchy konwekcyjne zachodzące w astenosferze. W miejscu, gdzie strumień ciepła dociera do litosfery kontynentalnej, tworzy się pęknięcie i powstaje ryft. Jest to rozpadlina, przez którą wydobywa się lawa. Płyty zaczynają oddalać się od siebie. Dziś taki proces ma miejsce we wschodniej Afryce. Pomiędzy dwa kontynenty wlewa się morze (np. Morze Czerwone). W dnie morza tworzy się grzbiet. W jego części osiowej w dalszym ciągu istnieje ryft, przez który wydobywa się lawa bazaltowa. Lawa po zastygnięciu dobudowuje nowe fragmenty dna oceanicznego. Miejsca takie nazywane są strefą akrecji. Proces tworzenia się nowej litosfery oceanicznej wskutek rozrywania i rozsuwania się dna to spreding. Nierównomierny ruch dna oceanicznego sprawia, że grzbiety są poprzecinane przez uskoki przesuwcze (poziome).
W okolicach rowów oceanicznych ma miejsce proces subdukcji. Polega on na podsuwaniu się płyty oceanicznej pod inną płytę oceaniczną lub płytę kontynentalną. Właśnie ten proces jest przyczyną powstawania rowów oceanicznych.
Obszary akrecji i subdukcji pokrywają się z występowaniem zjawisk wulkanicznych oraz trzęsień ziemi. Jest to jeden z dowodów świadczących o ruchu płyt litosfery. Innym dowodem jest istnienie łańcuchów górskich w miejscach kolizji płyt (Andy, Kordyliery, Himalaje). O rozszerzaniu się den oceanicznych świadczą pomiary wieku skał bazaltowych. W okolicy ryftu skały są najmłodsze. Im dalej od ryftu, tym skały są starsze.
Płyty litosfery
Mechanizm ruchu płyt litosfery
Potrzebujesz pomocy?
Już uciekasz?
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
