Kultura arabska była traktowana jako wytwór pewnego zamkniętego kręgu cywilizacyjnego, na którym szczególne piętno odcisnął islam. Jednak zaskakujące jest to, że kultura arabska miała znacznie więcej związków ze światem śródziemnomorskim niż przypuszczano. Warto się  temu bliżej przyjrzeć, bowiem początkowo kultura śródziemnomorska była rozpowszechniona poza obszarami basenu morza Śródziemnego, z czasem wraz ze słabnięciem siły Rzymu centrum kultury zaczęło przenosić się na wschód do nowego centrum zarówno politycznego jak i kulturalnego Cesarstwa. W warunkach sporu ikonoklastycznego centrum przenosiło się coraz bardziej na wschód do Syrii i Mezopotamii. Kultury poniekąd zewnętrzne, które odcisnęły na kulturze arabskiej najdonioślejsze piętno  to głównie wpływy irańskie i indyjskie. Czasy Omajjadów jednak to zdecydowana przewaga wpływów bizantyjskich. Bogato czerpała z niej organizacja państwowa, sztuka zdobnicza, architektura, głęboko czerpała też kultura arabska z nauki greckiej. Arabska architektura naznaczona jest niezwykłym przepychem, porzucaniem czasami wspaniałych rezydencji poprzedników aby wybudować nowe dla uczczenia własnego imienia, a te z kolei szły w zapomnienie po zmianie dynastii. Powoduje to sytuację że wiele zachowanych jest architektonicznych arcydzieł sztuki sakralnej a niewiele istnieje nadal rezydencji emirów.

Arabska literatura i nauka rozwijała się pod wpływem dwóch źródeł Koranu  i nauki greckiej. Studia nad Koranem i jego redakcja dały początek rozwoju filologii i badaniom nad językiem arabskim i wpłynęły na zachowanie wielu zabytków staro arabskiej poezji(przeważnie liryki bohaterskiej). Nauka zaś nad interpretacją Koranu wpłynęła na rozwój czterech odmiennych szkół prawniczych, nie nastąpił natomiast wcale wpływ prawa rzymskiego. Równolegle z teologią rozwijała się też filozofia, gdzie obserwowalne są już wpływy greckie,. Największym prestiżem cieszył się Arystoteles, Plotyn i cała szkoła neoplatońska. Pod wpływem Arystotelesa powstali mutazylici czyli propagatorzy racjonalistycznej wykładni islamu. W opozycji do późniejszej ortodoksji na przełomie X-XI Awicenna głosił doktrynę Arystotelesa dostosowaną do teorii islamu. Pod wpływem greckim rozwijały się także nauki ścisłe, a w matematyce Arabowie czerpali również z nauki hinduskiej, wprowadzili tzw. ”cyfry hinduskie” zwane potem w Europie arabskimi. Uczeni arabscy dokonali również wielu samodzielnych odkryć z dziedzin geometrii i trygonometrii i algebry. Natomiast w astrologii i farmacji łączyli coraz bardziej poszerzaną wiedzę  z zabobonami i magiczną interpretacją zjawisk. W geografii zasłynęli z opisów innych krajów(Al.- Masudi, Złote łąki). Jeżeli chodzi o literaturę naukową ich specjalnością były encyklopedyczne niemal kompilacje różnych dziedzin nauki  o różnej wartości. Ich autorzy to tak zwani encyklopedyści, z których najsławniejszy był Al. – Biruni matematyk, filozof, technolog, przyrodnik i historyk w jednej osobie. Arabska poezja pozostawała pod nieustającym wpływem perskim, a jej reprezentantami byli głównie Irańczycy. Jako reakcja na kontynuowaną według przedmahometańskich wzorców poezję beduińską rozwija się na dworze abbasydzkim dworka poezja epigramatyczna, która z powodzeniem uprawia satyrę, panegiryki, także utwory erotyczne. Przeciwstawiała się ona oficjalnej doktrynie i zwierała nawet czasami elementy sceptycyzmu religijnego. Jej najwybitniejszym przedstawicielem był Abu Nuwas. Ogromny wpływ na sztukę arabską zarówno świecką i sakralną miało przeniesienie stolicy do Bagdadu i Samarry i co za tym idzie wpływy irańskie na dworze Abbasydów. Okres ten charakteryzuje specyficzna architektura połączenie wzorców klasycznych z wpływami babilońskimi , perskimi czego efektem są zabytki architektury świeckiej, pałacowej i sakralnej w Samarze. Z Mezopotamii przywędrował specyficzny styl zdobnictwa : fryzy z arkad i płytkie nisze( w przeciwieństwie do okrągłych łuków występujących w krajach tradycji grecko – rzymskiej), kunsztowna ornamentyka ścian, żłobiona w nich, wykonywana w stiuku i występująca w mozaice i malowana. Wobec zakazu odtwarzania w sztuce motywów ludzi i zwierząt przetwarzała ona w tysięcznych motywach warianty roślinne i geometryczne. Są zachwycające bogactwem tak zwane „arabeski”, których estetyka polega na restrykcyjnym przestrzeganiu zasad symetrii. Zauważyć należy że zarówno kultura jak i religia są wypadkową wielu wpływów co widoczne jest w zabytkach sakralnych tego okresu takich jak meczet Kubbet as-Sachra w Jerzolimie, meczet mara w Fusat i wielki meczet w Damaszku, które są bezpośrednią kontynuacją późnorzymskiej idei budownictwa sakralnego, zachowano w nich nawet tradycyjny układ wnętrza. W ich zdobnictwie wykorzystano mozaikę, a w wyglądzie zewnętrznym zmieniono bizantyjskie dzwonnice zastąpiono po prostu minaretami. Mniej znana jest architektura świecka tego okresu jest to głównie pałac w Mszatta( a właściwie jego resztki w dzisiejszej Jordanii). Mimo generalnie kompilatorskiego i odtwórczego charakteru kultura arabska ma ogromne zasługi w przechowaniu wielu zdobyczy nauki greckiej i starożytności w ogóle, a także ze skojarzeniem tych zdobyczy z nauką i kulturą bliskiego i dalekiego Wschodu. Omawiany okres nacechowany jest duchem otwartości i tolerancji, co stworzyło klimat umożliwiający wymianę doświadczeń i rozszerzanie perspektyw umysłowych dla najwybitniejszych przedstawicieli świata islamskiego. Kontakty z ich spuścizną miały potem niemały wpływ dla rozwoju kultury Zachodu w XI – XII wieku.