Większa część podstawowych materiałów odzieżowych i materiałów dodatkowych wyrabiana jest z nitek. Są to w przeważającej ilości wyroby płaskie o bardzo małej grubości w stosunku do szerokości i długości.

W zależności od systemu splatania nitek wyróżniamy podstawowe rodzaje tych materiałów:

- tkaniny, powstające z dwóch układów nitek, które przeplatają się pod kątem 900;

- dzianiny, w których znajdują się nitki tworzące wzajemnie się przeplatające oczka.

TKANINY - to wyroby płaskie utworzone z dwóch układów nitki wątku i osnowy.

Tkaniny wytwarzane przez nasz przemysł tkacki, a zwłaszcza tkaniny z nowoczesnych surowców i o nowoczesnym wykończeniu, dość często nie mają ustalonych nazw handlowych. Są one oznaczane za pomocą odpowiednich sygnatur, opartych na klasyfikacyjnym systemie. W większości przypadków produkowane obecnie tkaniny zbliżone są do rodzajów tkanin produkowanych, które produkowane są z surowców tradycyjnych, takich jak: bawełna, wełna, jedwab od dawna. Nazwy wymienionych tkanin są często zapożyczone z języka francuskiego , np. nazwy tkanin z jedwabiu oraz z języka angielskiego, np. nazwy tkanin z wełny, a także pochodzą nierzadko od nazw miejsc, w których wyprodukowano po raz pierwszy określony rodzaj tkaniny. Część nazw pochodzi także od nazw splotów, którymi tkaniny zostały wykonane (np. atłas krepa) oraz sposobu wykończenia tkaniny itd. Nowym rodzajom obecnie produkowanych tkanin nadaje się często dowolne nazwy handlowe.

Tkaniny bawełnopodobne i bawełniane wyrabiane są w niedużym zakresie z prawdziwej bawełny, są to w większości tkaniny z mieszankami bawełny z bawełnopodobnymi tkaninami, np. zawierające dodatek włókien modyfikowanych typu polinozik i zwykłych wiskozowych włókien lub tkanin syntetycznych. Należą do nich grubsze lub cieńsze, o gładkiej powierzchni albo drapane, włókna runowe itd. Szerokość bawełnianych tkanin i bawełnopodobnych - odzieżowych wynosi zwykle 70, 80 lub 90 cm. Podszewkowe i płaszczowe tkaniny produkowane są w szerokościach odpowiednio: 105, 110 lub 140 cm.

Przykłady rodzajów tych tkanin:

  • Batyst - tkanina mająca płócienny splot, cienka i miękka oraz merceryzowana. Wyrabiana jest w białym kolorze lub w odcieniach pastelowych różnych kolorów, nierzadko drukowana lub posiadająca efekty tkackie.

Zastosowanie: sukienki, fartuszki, bluzki, bielizna damska i dziecięca.

  • Nansuk - jest tkaniną nieco gęściejszą i grubszą od batystu.

Zastosowanie: bielizna damska i dziecięca.

  • Zefir - gęsta i cienka tkanina mająca gładką powierzchnię. Zwykle posiada efekty tkackie uzyskiwane przez zastosowanie merceryzowanej przędzy, która tworzy różne prążki, krateczkę i inne. Jednokolorowa lub biała. Stosowana na męskie i damskie bluzki i koszule.
  • Etamina, czyli markizeta to lekka przejrzysta tkanina zrobiona z wielokrotnych nitek mocno skręconych, nieznacznie szorstka przy dotyku. Płócienny splot. Bywa jednobarwna, biała, haftowana lub drukowana.

Zastosowanie: dziecięce i damskie bluzki i sukienki.

  • Perkal - tkanina mająca płócienny splot, wykonana jest z nitek o grubości średniej. Zwykle biała i mocno wykrochmalona. Używana na fartuchy szpitalne, koszule męskie, itp.
  • Kreton - tkanina zbliżona do perkalu pod względem grubości i splotu, usztywniana i drukowana. Stosowana na damskie i dziecięce sukienki, fartuszki, plażówki, itp.
  • Popelina - płócienny splot. Nitki wielokrotne skręcone mocno. Na powierzchni włókien w kierunku wątku pojawiają się lekkie zgrubienia w postaci prążków. Merceryzowana tkanina, barwna lub biała. Stosowana na damskie sukienki i bluzki, koszule męskie, wiatrówki, płaszcze letnie i inne.
  • Ryps - tkanina zbliżona do popeliny, z tym, że grubsza, posiadająca bardziej wyraźne prążki w kierunku motywu.

Zastosowanie: płaszcze letnie ,garsonki, sukienki i inne.

  • Satyna o splocie satynowym. Drukowana lub barwiona o połysku trwałym. Stosowana na podomki, bluzki, sukienki.
  • Gofra, zwana inaczej korą mająca prosty splot. Gofrowanie uzyskane jest przez punktowe nadrukowywanie roztworem zasady sodowej. Drukowana lub jednobarwna, stosowana na dziecięce i damskie sukienki, piżamy, koszule oraz pościel.
  • Krepa, czyli krepon - tkanina mająca sfalowaną powierzchnię uzyskaną na skutek użycia mocno skręconej przędzy. Tkanina niewiele gniotąca się. Drukowany, jednobarwny albo kolorowy materiał.

Zastosowanie: bluzki i sukienki.

  • Drelich mający skośny splot albo skośny łamany. Materiał z mocnych grubych nitek, barwiona i gęsta tkanina.

Zastosowanie: mundury letnie, kombinezony, ubrania robocze.

  • Teksas jest odmianą drelichu o zróżnicowanych barwach wątku i osnowy.

Zastosowanie: odzież robocza, młodzieżowa, spódnice i sukienki.

  • Flanela - splot skośny lub płócienny. Drukowany, jednobarwny lub kolorowy materiał. Stosowany na męskie i chłopięce koszule zimowe, sukienki, piżamy, ubranka dziecięce i bluzki .
  • Welwet - tkanina runowa mająca wąskie prążki utworzone z okrywy włókna. Drukowana lub jednobarwna. Stosowana na ubranka dziecięce sukienki.
  • Dywetyna - materiał o atłasowym splocie. Prawa strona wygląda podobnie do zamszu. Barwiona jest w różnorodnych kolorach. Stosowana na kurtki, kamizelki, wdzianka.

Zespół tkanin czysto lnianych używanych do wyrobu ubrań jest stosunkowo nieliczny. Obejmuje płótna i drelichy w naturalnym kolorze, płótna kolorowo tkane oraz barwione.

Tkaniny lniane stosowane są na: ubrania robocze, garsonki, sukienki, wdzianka męskie, koszule sportowe fartuchy.

Zespół tkanin wełnopodobnych i wełnianych obejmuje czysto wełniane tkaniny i tkaniny z mieszankami wełny z innymi materiałami. W mieszankach jest stosowana wełna z elaną, wełna z angorą i inne. Do produkcji tych tkanin są używane często nitki wielokrotne, aby zwiększyć sprężystość tkanin, ich układalność, wytrzymałość itp. W zależności od przeznaczenia produkowane są tkaniny: kostiumowe, sukienkowe, męskie, płaszczowe damskie i inne.

Przykładowe rodzaje takich tkanin:

  • Georgette - żorżeta - jest to lekka i rzadka tkanina o płóciennym splocie. Drukowana lub jednobarwna. Używana na strojne bluzki i suknie.
  • Fresko - o płóciennym splocie, twardym chwycie i ziarnistej powierzchni. Wykonana z mocno skręconej przędzy - mulinę. Używana na ubrania męskie i kostiumy.
  • Kaszmir - miękka i cienka tkanina o splocie skośnym. Drukowana bywa we tureckie wzory oraz inne.

Stosowana na szale i sukienki.

  • Boucle, bukle - tkanina mająca wątek z ozdobnych nitek Boucle, w wyniku czego powierzchnia tkaniny pokryta jest pętelkami. Stosowana na sukienki, damskie płaszcze, itp.
  • Flausz - tkanina zbudowana z luźno skręconej przędzy o skośnym splocie.

Zastosowanie: kurtki zimowe i płaszcze.

  • Welur - ciężki rodzaj flauszu.
  • Sukno - tkanina z płóciennym splotem, z nitek skręconych luźno.

Zastosowanie: płaszcze męskie i damskie, mundury.

Tkaniny jedwabiopodobne i jedwabne są wytwarzane z naturalnego jedwabiu.

Najważniejsze typy tych tkanin:

  • Chiffon, szyfon - tkanina cienka z naturalnego jedwabiu, syntetycznego lub sztucznego o płóciennym splocie.
  • Atłas - tkanina produkowana z naturalnego i sztucznego jedwabiu o atłasowym splocie. Ma lśniącą powierzchnię. Używana na podszewki i strojne suknie.
  • Adamaszek - żakardowa tkanina z jedwabiu sztucznego, naturalnego lub innych tkanin, jednobarwna. Stosowana na suknie, płaszcze, kostiumy.

DZIANINY

Dzianiny, które produkowane są w rodzimym przemyśle dziewiarskim można podzielić, wg SWW, w zależności od materiału, który służy do ich wyrobu, na następujące grupy:

- bawełnopodobne i bawełniane,

- wełnopodobne i wełniane,

- z teksturowanych jedwabi,

- z jedwabi sztucznych i syntetycznych.

Dzianiny natomiast dzielimy na:

- paskowe,

- gładkie,

- żakardowe,

- wzorzyste splotowe,

- pętelkowe

- ażurowe i inne.

Dzianina interlokowa to najbardziej uniwersalna dzianina dzięki wielu cennym własnościom użytkowym, m.in.: miękkości, sprężystości, elastyczności. Dzianiny te są drukowane lub jednobarwne. Używa się ich na odzież sportową, bieliznę, a także w dużej ilości na garsonki, bluzki i inne ubrania.

Dzianina typu elastik jest dzianiną o podobnych właściwościach do dzianiny interlokowej. Z tej dzianiny jest wyrabiana ciepła bielizna damska, bielizna niemowlęca oraz pasy elastyczne w pończochach.

Dzianina żakardowa - stosuje się ją na płaszcze, sukienki, kostiumy, ubrania, garsonki i inną odzież.

Dzianina ażurowa mająca splot wzorzysty tworzący prześwity. Wykonane z różnych nitek dzianiny ażurowe stosowane są na różnego rodzaju bluzki, a z jedwabiu syntetycznego są używane na firanki.

Dzianina pętelkowa, zwana inaczej frotte. Tego typu dzianiny stosowane są na odzież dziecięcą, niemowlęcą, sukienki plażowe, kostiumy i inne.

Dzianiny charakteryzują się dużą elastycznością i rozciągliwością.

Badania organoleptyczne zasadzają się na ocenie własności dzianin, tkanin lub innych wyrobów przy pomocy zmysłów: węchu, dotyku i wzroku. Ta metoda wymaga dość dużej wprawy, jednak pozwala na bezpośrednią i szybką ocenę.

Przy pomocy badań organoleptycznych można wyznaczyć właściwości tkanin związane z ich wykończeniem i budową. Wrażenie przy dotykaniu i zewnętrzny wygląd tkaniny pozwalają określić rodzaj wykorzystanego splotu, sprężystość danej tkaniny, układalność, rodzaj wykończenia. Wzrokowo określany jest sposób nadawania wzroku materiałowi; niezależnie od tego, czy jest to materiał kolorowo tkany, czy też drukowany. Poprzez wyprucie kilku nitek wątku i osnowy, a potem rozkręcenie ich można szacunkowo określić metodę otrzymywania przędzy i jej wytrzymałość. Poprzez zgniecenie próbki w rękach można także zbadać wytrzymałość materiału na mięcie.

Badania organoleptyczne dzianin przeprowadzane są porównywalnie jak tkanin. Na podstawie dotyku oraz wzrokowo określić można budowę dzianiny, gatunek użytych nitek, typ splotu, sposób w jaki nadano wzór dzianinie, układalność, miękkość. Wyciągając nitkę stwierdzić można, czy jest ona dzianiną rządkową, czy też dzianiną kolumienkową. Na skutek rozciągania w obydwu kierunkach, a potem podpatrywania zachowania się po zaniku siły rozciągającej, określić można sprężystość danej dzianiny.

Na Towarowo-Materiałowy Kod składają się:

- symbol KTM,

- nazwa własna wyrobu,

- określenia uzupełniające, zwane parametrami.

Oznaczenie KTM zawsze składa się z trzynastu znaków. W danej grupie potrzebna jest identyfikacja wyrobu (niewykorzystane miejsce jest wypełniane zerami). Symbol KTM możemy podzielić na dwie najważniejsze części:

- część klasyfikacyjną, która zawiera istniejący symbol SWW, kończący się maksymalnie na siódmym miejscu znaku;

- identyfikacyjną, która bezpośrednio rozpoczyna się po siódmym z kolei znaku SWW, a kończy się na znaku dwunastym. Ostatni znak - trzynasty, to tzw. kontrolna cyfra symbolu KTM.

Wszelkie wyroby przemysłu włókienniczego według SWW oznaczone są początkowymi cyframi: 19 lub też 20, które symbolizują tą gałąź.

Najważniejsze surowce włókiennicze są oznaczane zgodnie z wyznaczoną normą symbolami literowymi:

włókna naturalne Symbol włókna bawełny: B włókna konopi: Ko włókna lniane: L włókna z jedwabiu naturalnego: Jb włókna wełny: W włókna sztuczne: włókna azbestu: A włókna trójoctanowe: TA włókna normalne wiskozowe: VI włókna miedziowe: CU włókna syntetyczne: włókna gumowe: GU włókna poliestrowe: PET włókna poliamidowe: PA

LITERATURA

1. Maria Chyrosz, Elżbieta Zembowicz-Sułkowska "Materiałoznawstwo odzieżowe", Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne WSiP Warszawa 1995 r.

2. Paulina Samek "Krawiectwo - Materiałoznawstwo, Wyd. WSiP Warszawa 1999 r.

3. Internet.