Negatywny wpływ działalności ludzkiej na ekosystemy wodne:

Wskutek działalności człowieka powstają zanieczyszczenia, które mają wpływ na wodne ekosystemy. Jest to oddziaływanie niezamierzone, po prostu rozwój gospodarki, szybki i silny, skutkuje w zwiększonym ogromnie zapotrzebowaniu na czystą wodę. Tymczasem prawie każdy użytkownik wody powoduje jej zanieczyszczenie. W zasadzie każda działalność ludzka wymaga wody, która to jest przez nas w trakcie tych działań zużywana i zanieczyszczana. Wodę uważa się za zanieczyszczoną, jeśli utraciła ona swe naturalne właściwości oraz jej chemiczny skład został zmieniony. Istnieje wiele czynników zanieczyszczających ekosystemy wodne.

Najbardziej niebezpiecznymi i najpopularniejszymi zarazem zanieczyszczeniami wód są odprowadzane do nich nie oczyszczone przemysłowe, komunalne oraz rolnicze ścieki. Przemysłowe zakłady wpuszczają do wód ścieki zawierające nie tylko surowce i półfabrykaty, ale również różne trujące substancje. Często zastosowane przez te zakłady sposoby oczyszczania ścieków nie są wystarczające lub nawet w ogóle żadnego oczyszczania one nie stosują. Wody zanieczyszczane są nieorganicznymi związkami, ale także dużą ilością organicznych substancji. Takie zanieczyszczenia powstają produkują między innymi wytwórnie tworzyw sztucznych, mas plastycznych, barwników; rafinerie ropy naftowej; destylarnie smoły; garbarnie; papiernie. Bardzo niekorzystne, szkodliwe zmiany zachodzą w słodkowodnych ekosystemach pod wpływem ścieków z przemysłu spożywczego, czyli wszelkie odpady z przetwórni rybnych i mięsnych, browarów, mleczarni, cukrowni itp.

Z licznych kopalń odprowadza się do rzek silnie zasolone wody, które mają niebagatelne oddziaływanie na życie słodkowodnych organizmów.

Inny rodzaj zanieczyszczeń reprezentują tak zwane termiczne zanieczyszczenia, które związane są z energetyką. Coraz częściej powstające elektrociepłownie odprowadzają do naturalnych wód wodę o znacznie przewyższającej naturalną temperaturze. Proceder ten może odbywać się jednorazowo, przypadkowo i wtedy taki dopływ bardzo gorącej porcji wody ma wpływ wręcz katastrofalny na organizmy żywe, które po prostu giną. Najczęściej jednak zdarza się tak, że takie zrzuty podgrzanych wód są stałe, dlatego powodują podnoszenie temperatury w wodzie zaledwie o jakieś kilka stopni (sytuację taką można zaobserwować w konińskich jeziorach). Jednak ma to swoje wyraźne skutki objawiające się przyspieszeniem wszelkich biologicznych procesów w tych wodach.

Kolejnych zanieczyszczeń dostarcza rozbudowywanie miast, osiedli. Większa liczba ludzi na danym terenie to automatycznie więcej ścieków, pod których wpływem dochodzi do zwiększenia w wodach ilości rozkładanej organicznej substancji oraz silnego zużywania tlenu. Z tych powodów powstają warunki, które uniemożliwiają wielu organizmom przeżycie. W ściekach komunalnych (czyli pochodzących z ludzkich osiedli, gospodarstw domowych) ostatnimi czasy zaobserwowano, oprócz substancji organicznych, coraz większą ilość środków chemicznych oraz chorobotwórczych bakterii.

Żegluga morska to kolejny czynnik powodujący zanieczyszczenie wód. Dostarcza ona niebezpiecznych dla żyjących w wodach organizmów trujących substancji, takich jak smary i oleje (potrzebne do poruszania się statków).

Śródlądowe wody zanieczyszczane są również różnego typu substancjami i pyłami pochodzącymi z atmosfery.

Istnieją tak zwane kwaśne opady (głównie kwaśne deszcze), które spadają na powierzchnię, zakwaszając przy tym wody jezior i rzek, ale również przenikając do wodonośnych warstw gleby zakwaszając też wody podziemne. Dodatkowo zakwaszenie gleb powoduje w nich ługowanie metali ciężkich, przez co wynoszone są do wód podziemnych, jak i powierzchniowych powodując zanieczyszczenie ich.

W silnie uprzemysłowionych okręgach zagrożeniem dla wód są emitowane do atmosfery zanieczyszczenia, które opadają bezpośrednio na powierzchnię wodnych zbiorników lub są do nich spłukiwane z gleb.

W wodach można również odnaleźć radioaktywne zanieczyszczenia, biorące swe źródło w pyłach i substancjach radioaktywnych odprowadzanych, spłukiwanych albo opadających do wód.

Zanieczyszczenie wód może również być ubocznym skutkiem intensywnych, aczkolwiek niewłaściwych zabiegów uprawowych. Stosowane w nadmiarowych ilościach chemiczne środki mające chronić rośliny, szkodzą wodom. Wprawdzie środki takie stosuje się od niedawna, jednak problem ich przenikania do wód już nabrał sporego znaczenia.

Łatwo można zauważyć, że zanieczyszczenia wód mają różny charakter oraz mogą one oddziaływać na wodne ekosystemy na bardzo zróżnicowane sposoby. Ogólnie możemy zakwalifikować je do dwóch grup:

  • substancji organicznych, które mogą łatwo ulec procesowi rozkładu (pochodzenie: komunalne ścieki, niektóre ścieki przemysłowe);
  • ścieków chemicznych, przemysłowych, nie rzadko toksycznych, wytwarzanych przez człowieka, a obcych wodnemu środowisku. Przeważnie są trudno rozkładane, więc pozostają w wodzie przez długi czas, bądź też w ogóle są odporne na proces samooczyszczania wody.

Straty wynikające z zanieczyszczenia środowiska:

Ogólnie straty takie możemy podzielić na dwie grupy:

  • gospodarcze, to szkody o charakterze pieniężnym, przejawiają się w gospodarczej działalności;
  • społeczne, są niewymierne lub trudno wymierne, przejawiają się w sferze życiowych warunków ludności.

Zanieczyszczenie środowiska może powodować pogorszenie zdrowia, z czego wynikają liczne gospodarcze straty. Głównym ich przejawem są wyższe koszty leczenia oraz zwiększona nieobecność w pracy. Wzrost zachorowalności na choroby układu oddechowego wiąże się bezpośrednio z rosnącym skażeniem powietrza atmosferycznego. Częstsze zapadanie na choroby serca, a także bardzo duża zachorowalność na nowotwory związane są z ekologicznymi czynnikami. Szacuje się, iż wzrost chorobowej absencji powoduje spadek przemysłowej produkcji rzędu 5%.

Najlepiej rozpoznanym rodzajem strat biologicznych jest zmniejszenie produktywności w lasach. W rejonach narażonych na uciążliwe oddziaływanie przemysłowych zakładów obserwuje się niższe o 20 do 80% plony warzyw i zbóż w porównaniu z terenami nie skażonymi. Dodatkowo, oprócz ilości, pogarsza się również jakość plonów. Niestety, przeprowadzane w dziedzinie tej badania dają coraz mocniej niepokojące wyniki.

Kolejnym problemem są obserwowane w Polsce w trakcie procesów przemysłowych straty surowców oraz straty materiałów. Przykładowo w hutach emitowane są pod postacią pyłu oraz żużlu tlenki żelaza, tymczasem stanowi to równoważnik od 5 do 8% całej produkcji surówki. Stalowniczy żużel zwykle zawiera w sobie tlenków żelaza od 20 do 30%, co stanowi od 10 do 12% żelaza metalicznego. Z kolei pod postacią wiórów powstających w trakcie obróbki skrawaniem, bądź w wyniku produkcyjnych braków, czy stosowania półproduktów o złej jakości odpada aż 20% masy hutniczych wyrobów.

Zaobserwować także można straty w trwałym majątku. Powoduje je przeważnie przyspieszona korozja. Na obszarach o zarejestrowanym ponadnormatywnym skażeniu ulega skróceniu okres użytkowania:

  • o 10% środków transportu;
  • o 20% budynków i maszyn;
  • o 30% sieci energetycznych, szyn.

Wskutek tego aż trzykrotnie wzrasta wymagana częstotliwość remontów budynków i maszyn.

Przeprowadzono już w Polsce kilka oszacowań ekologicznych strat powiązanych z zanieczyszczeniem naszego środowiska. Najwięcej, bo 30% strat, odnotowuje się w rolnictwie. Spowodowane one są brakiem wody, zanieczyszczeniami powietrza, stratami w zbiorach, zmniejszeniem masy ciała zwierząt, przekazywaniem rolniczej ziemi na nierolnicze, inne cele. Następne w kolejności są straty z zakresu ludzkiego zdrowia, które stanowią 20% powstałych strat. Wiążą się one z przedwczesnym umieraniem, przewlekłymi chorobami, kosztami poprawiania warunków pracy. 15% strat to te poniesione w majątku. Wynikają z zanieczyszczeń powietrza i wód. Straty poniesione w leśnictwie to około 5% całości strat. Są to straty związane z obniżoną produktywnością drzewostanów, a także przekazywaniem leśnych gruntów na cele nieleśne. Na końcu plasują się straty w wodnej gospodarce (2%), czyli straty powodziowe, w rybostanie oraz koszty uzdatniania powierzchniowych wód.

Restrukturyzacja przemysłu- znaczenie w ochronie środowiska.

W Polsce nie ma korzystnej w odniesieniu do zasobów surowcowych, jakimi dysponujemy, wielkości trwałego majątku oraz potencjału wysoko wykwalifikowanych kadr struktury przemysłowej produkcji.

Wyliczyć można następujące (podstawowe) słabości tejże struktury:

  • przewaga w produkcji energochłonnych i materiałochłonnych branż, gałęzi i wyrobów;
  • struktura asortymentowa przemysłu zawierająca tylko mały udział nowoczesnych wyrobów;
  • przemysł przetwórczy cechujący się niskim poziomem specjalizacji;
  • przetwarzanie rodzimych surowców zaledwie w niewielkim stopniu;
  • upośledzenie rzemiosła i drobnego przemysłu.

Analizując źródła emisji przemysłowych zanieczyszczeń można zauważyć konieczność ograniczenia wzrastającego tempa produkcji hutnictwa żelaza, przemysłu energetycznego, chemii wysoko tonażowej. Oczywiście zmniejszenie produkcji tych gałęzi może być przeprowadzone na różnych drogach. Przykładowo można spróbować osiągnąć ograniczenie stalochłonności, bądź energochłonności poprzez wprowadzenie technicznego postępu lub zróżnicowanie rozwojowego tempa poszczególnych branż, gałęzi, bądź produktów.

Przed przebudową całej struktury produkcji należy stawić czoło licznym zadaniom. Aby móc tego dokonać wymagane jest między innymi unowocześnienie parku maszynowego, zmiana technologii wytwarzania, uruchomienie produkcji wyrobów nowoczesnych. Po spełnieniu warunków restrukturyzacji przemysłu zostałby przyspieszony czas realizacji programu mającego na celu ochronę środowiska, gdyż nowoczesna produkcja dla środowiska jest przeważnie mniej uciążliwa i szkodliwa.

Restrukturyzacja to proces ciągły, ale wymagający przyspieszenia z uwagi na szybki rozwój techniki, jak również stały wzrost ubocznych skutków tego rozwoju, czyli zanieczyszczenia środowiska.

Wszystkie gałęzie i branże (na potrzebę planowania restrukturyzacji) można podzielić na następujące pięć grup:

  • stagnacyjne- cechuje je zerowy lub nawet ujemny wzrost; zwykle dla środowiska uciążliwe (przykład: przemysł metalurgiczny);
  • tradycyjne- istnieją już stosunkowo długo, cechuje je umiarkowany lub zerowy wzrost; dla środowiska wykazują różny stopień uciążliwości (przykład: przemysł odzieżowy);
  • bazowe- pozyskują surowce, tworzą infrastrukturę; dla środowiska są uciążliwe;
  • wiodące- są nowoczesne, choć cechuje je najniższa dynamika wzrostu; silnie wpływają na pozostałe gałęzie, stwarzają popyt na przeróżne materiały oraz podzespoły; dla środowiska- umiarkowana uciążliwość (przykład: przemysł motoryzacyjny);
  • wzrostowe- są najnowocześniejszymi gałęziami i branżami; cechuje je wysokie tempo wzrostu; dla środowiska są nieuciążliwe (przykład: przemysł elektroniczny).

Do gałęzi wzrostowych przemysłu należy wiele określanych mianem "wysokiej techniki", są to między innymi:

  • aerokosmiczna;
  • chemiczna mało tonażowa;
  • elektroniczna;
  • farmaceutyczna;
  • fotoniczna;
  • informatyczna;
  • teletechniczna;
  • aparatura naukowo- badawcza, kontrolno- pomiarowa, medyczna;
  • roboty oraz manipulatory przemysłowe;
  • urządzenia klimatyzacyjne i ochrony środowiska.

Za podstawowe kryterium wyboru kierunku, sposobu oraz niezbędnych środków potrzebnych do przeprowadzenia restrukturyzacji przemysłu uważa się efektywność, czyli ściślej mówiąc wielkość zysku oraz rentowność przedsięwzięcia. Kryteriami restrukturyzacji mogą być ponadto:

  • ochrona przyrodniczego środowiska;
  • chłonność naukowa;
  • ekonomiczna efektywność;
  • integracja produkcyjna;
  • zaspokojenie swoistych potrzeb danego regionu.