Jemioła to krzew, który jest półpasożytem głównie drzew liściastych (topola, dąb, wierzba, drzewa sadownicze), ale wyróżnić można także podgatunek żyjący na jodle. Ma ona charakterystyczny kulisty pokrój i jej średnica wynosi do 1 m, a wysokość ok. 50 cm. Może żyć nawet do siedemdziesięciu lat i występuje pospolicie w Europie, Azji zachodniej i północnej oraz w Afryce na terenach nizinnych i wyżynnych do wysokości 1300 m n.p.m. Wyróżnić możemy w rodzaju około 100 gatunków, natomiast w Polsce najpowszechniej występują:

Viscum album, czyli jemioła pospolita, występująca na drzewach liściastych oraz na sośnie

Viscum album, ssp. abietis, występująca wyłącznie na jodle.

Krzew ten jest zimozielony, posiada skórzasta, całobrzegie, lancetowate liście, umieszczone na charakterystycznie, widlasto rozgałęzionych łodygach. Ulistnienie równoległe, a liście ułożone na pędzie dychotomicznie, pojedynczo, osiągając długość do 6 cm i szerokość do 2 cm. Kwitnie od lutego do kwietnia, kwiatami drobnymi, żółto-zielonymi, które umieszczone są w kątach liści. Jako, że jest to roślina dwupienna, wytwarza ona kwiaty męskie i żeńskie. Kwiaty żeńskie posiadają czterodzielny okwiat i słupek, natomiast kwiaty męskie cztery siedzące pręciki. Kwiaty wkrótce przekształcają się w owoce, a są to białe, lepkie, lśniące jagody o kleistym miąższu, zawierające jedno nasionko, a dojrzewają one późną jesienią. Są one przenoszone z drzewa na drzewo przez ptaki, mogą być przenoszone aktywnie, lub biernie poprzez zjedzenie i wydalenie (ornitochoria, odmiana zoochorii). Przyklejają się one do gałęzi, a wówczas kiełkujące z nasion zarodki wytwarzają organ charakterystyczny dla pasożytów roślinnych - ssawkę, inaczej zwaną haustorium. Wrastają one przez korę żywiciela aż do jego drewna (ksylem), a tam naczynia ssawki łączą się z naczyniami żywiciela i w ten sposób czerpią od niego wodę z solami mineralnymi. Nie posiada ona korzeni. W przypadku jemioły mamy do czynienia z półpasożytnictwem, a więc drzewo (żywiciel) nie odnosi z tego powodu znacznych szkód. Ponadto posiada ona chloroplasty i dlatego może syntezować inne substancje odżywcze. Prawdopodobnie półpasożytnictwo jemioły rozwinęło się z pierwotnego epifitycznego trybu życia.

Zastosowanie

Jemioła pospolita jest stosowana w medycynie ludowej i naturalnej, ale także pozyskiwane z niej związki chemiczne wykorzystywane są w przemyśle. Surowcem zielarskim pozyskiwanym z jemioły jest ziele - Herba Visci. Zbiera się je od grudnia do marca, najwygodniej ze ściętych drzew. Z zebranych krzewów na surowiec przeznacza się tylko najmłodsze pędy wierzchołkowe. Pędy te dość długo wysychają, dlatego należy je suszyć w podwyższonej temperaturze, która jednak nie powinna przekraczać 25 ˚C. Wysuszona powinna mieć kolor jasno-zielony lub żółtozielony. W lecznictwie stosuje się jemiołę jako środek obniżający ciśnienie krwi, przeciwkrwotoczny, przeciwskurczowy, w zaburzeniach układu krążenia. Jemioła jest bogata w liczne związki chemiczne, które stosowane nieprawidłowo mogą być dla organizmu toksyczne. Substancje kleiste zawarte w owocach jemioły wykorzystywane są do produkcji lepu na muchy itp. W skład jemioły wchodzą:

- aminy biogenne, tj. histamina, fenyloetyloamina (działanie narkotyczne, na jej bazie produkuje się syntetyczne narkotyki, a najpopularniejszym jest amfetamina), tryptamina

- aminokwasy tj. arginina, stanowiąca ok. 40%, prolina ok. 10%, walina, leucyna

- związki peptydowe tj. lektyny, wiskotoksyna

- tereny tj. beta-amyryna, beta-sitosterol, kwas oleanolowy

- alkaloidy tj. werazyna

- fenole tj. związki katechinowe, kwas synapinowy, kwas kawowy, kwas waniliowy, kwas ferulowy

- flawonoidy tj. kwercetyna

- karotenoidy tj. ksantofil

Lektyny to glikoproteiny, które wykazują działanie cytotoksyczne, działają także kancerotoksycznie na komórki białaczkowe. Te zawierające w swej budowie galaktozę mają zdolność do zlepiania komórek nowotworowych. Lektyny otrzymane z jemioły rosnącej na dębach i jabłoniach mają działanie immunostymulujące (wzmożona produkcja i aktywność makrofagów oraz namnażanie limfocytów B).

Wiskotoksyna, występuje w jemiole w śladowych ilościach (0,1 %), jest substancją peptydową. Podana pozajelitowo powoduje bradykardię (obniżenie częstości skurczów mięśnia sercowego poniżej 60 uderzeń na minutę), obniżenie ciśnienia krwi, a w miejscu wstrzyknięcia powoduje obumieranie tkanki, dlatego też można ją wykorzystywać do niszczenia guzów znajdujących się płytko pod powierzchnią skóry lub skórnych. Jednak po podaniu zbyt dużych ilości wiskotoksyny występują objawy charakterystyczne dla zatrucia (wymioty, gorączka, biegunka).

Kwas kawowy działa żółciopędnie, przeciwzapalnie i działa także regulująco na florę bakteryjną organizmu.

Flawonoidy (m.in. kawercyna) obniżają stężenie lipidów we krwi (profilaktyka miażdżycy i chorób układu krążenia), zwiększają objętość wyrzutową serca, wzmacniają skurcze serca, działają także odtruwająco podane po zatruciu metanolem. Ponadto działają moczopędnie, bakteriobójczo i są także przeciwutleniaczami.

Oprócz zastosowania w medycynie jemioła od niepamiętnych czasów uważana była za krzew magiczny, zwłaszcza w takich kulturach jak: Celtowie, Galowie. Przypisywano jej tajemną moc, a pod drzewami, na których rosła jemioła druidzi odprawiali swe rytuały. Już wtedy przygotowywano napój z jemioły, który uważany był za antidotum na wszelakie choroby i był także symbolem płodności.

To właśnie obyczaj całowania się w Boże Narodzenie pod krzewem jemioły, który wywodzi się z Anglii i datowany jest na co najmniej XVII wiek prawdopodobnie ma swe korzenie jeszcze w wierzeniach Celtów. Symboliczny pocałunek pod jemiołą ma przynosić szczęście na cały rok, a zwyczaj obecnie przyjął się już także w naszej kulturze.

Jemioła symbolizuje także:

- słońce i księżyc i jest związana z corocznym, celtyckim obrzędem, kiedy to druidzi ścinali jemiołę złotym sierpem z trzydziestoletniego dębu

- życie, nieśmiertelność, ponieważ jest wiecznie zielona, nie posiada korzeni i żyje bardzo długo

- zgodę, wybaczenie, co związane jest z bożonarodzeniowym zwyczajem całowania się pod jemiołą

- w kulturze skandynawskiej oznacza śmierć, a związane jest to z mitem o Baldurze, bogu słońca, którego matka zaklęła wszystko na ziemi, by go nie uśmierciło, z wyjątkiem jemioły, o której zapomniała, a jej syn zginął zabity gałęzią jemioły

- dar nieba, błogosławieństwo; jemioła miała jakoby pojawiać się na drzewie po uderzeniu pioruna i uświęcać owe drzewo

- płodności