prowincja

jedna z jednostek administracyjnego podziału terytorium państwa, również część kraju, nieduże miasto, wieś itp. odległe od stolicy. Początkowo w starożytnym Rzymie określano tak zakres działania danego urzędnika, czyli przydzielone mu funkcje. Z czasem, wraz z kolejnymi podbojami Rzymu, urzędnicy (prokonsulowie, propretorzy) dostawali też zarząd nad anektowanym krajem i słowo "prowincja" zaczęło też oznaczać podbite terytorium.

Pierwsze prowincje Rzym zdobył po I wojnie punickiej (Korsyka, Sardynia, Sycylia). Do końca I w. p.n.e. rzymskimi prowincjami zostały: prawie cała Azja Mniejsza, Cyrenajka, Cypr, tereny naddunajskie (Recja i Norikum), Hiszpania, Galia i Egipt.

O najważniejszych sprawach prowincji decydował senat, a później cesarz. Ludność je zamieszkująca miała wobec Rzymu następujące obowiązki: płacenie podatków (w naturze lub srebrem), utrzymywanie świty namiestnika, utrzymywanie obozów wojskowych, składanie 10% daniny zbożowej.

Zarząd nad prowincjami sprawowali namiestnicy. W okresie republiki prowadzili politykę rabunkowej eksploatacji prowincji. Sytuacja uległa zmianie dopiero za cesarza Augusta i Tyberiusza ("owce się strzyże, a nie goli").

Upowszechnienie się obywatelstwa rzymskiego i awansowanie prowincjonalnej arystokracji oraz proces romanizacji prowincji, jaki dokonał się w pierwszych wiekach naszej ery, zmniejszył różnice między Italią a prowincjami, zwłaszcza tymi w Europie. Różnica położenia między ludźmi zamieszkującymi prowincje i Rzym właściwy została zniesiona przez cesarza Karakalllę edyktem z 212 r., mocą którego państwo rzymskie stało się jednolitym organizmem państwowym, a wszyscy wolni obywatele zostali objęci jednolitym prawem.