Odcienie starości - blaski i cienie.

„Nic szybciej nie postarza człowieka niż częste myślenie o tym, że się starzeje”, Georg Christoph Liechtenberg.

Starość określana jest jako jesień życia, druga młodość, złoty wiek życia czy trzeci wiek. Jest to ostatni etap życia człowieka, etap nieunikniony, którego doświadczy lub doświadcza każdy, którego życie nie zostanie w tragiczny sposób przerwane w młodości. Jest to czas, który przebiega bardzo różnie u różnych ludzi – odcieni starości jest tak wiele, jak wiele jest ludzkich historii.

Starość jest wynikiem końcowym starzenia się, które jest procesem ciągłym, zachodzącym już od momentu urodzenia się człowieka. Jej przebieg zależy zarówno od czynników genetycznych, jak i od sposobu i warunków życia danej osoby.

Etapy starości

Światowa Organizacja Zdrowia dzieli starość na 3 etapy:

1. 60-75 lat– wiek podeszły, tzw. wczesna starość
2. 75-90 lat– wiek starszy, tzw. późna starość
3. 90+– wiek sędziwy, tzw. długowieczność

Kolejne etapy charakteryzują się pogłębieniem objawów starzenia się fizjologicznego (cielesnego) i psychicznego:

• stopniowe ograniczenie sprawności psychofizycznej i samodzielności,
• ograniczenie możliwości adaptacji społecznej – tzw. starzenie społeczne,
• nasilenie się zależności od innych.

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego za 2009 rok wynika,że prawie 16,4% ludzi w Polsce jest w wieku poprodukcyjnym (60+ dla kobiet i 65+ dla mężczyzn) – jest to ponad 6 mln osób. Dużą część stanowią osoby w wieku 80+ – ponad 1,2 mln.

Odbiór starości jest uwarunkowany wieloma czynnikami. Inaczej postrzegają ją ludzie młodzi, inaczej ci w średnim, a inaczej w podeszłym wieku.

Granice starości są więc płynne.

Według sondażu przeprowadzonego w 2008 roku przez „Gazetę Wyborczą” na pytanie, kiedy zaczyna się starość, ankietowani odpowiedzieli, że u kobiet granica starości to ok. 60,4 lat, a u mężczyzn ok. 62,5 roku. Niejednokrotnie ludzie w tym wieku czują się jednak młodo i daleko im do określania siebie mianem starych, więc społeczna granica starości przesuwa się.

Kogo odbieramy jako starego w oderwaniu od wieku? – osobę, która zatraciła swoją aktywność i witalność, u której fizyczne objawy starzenia są oczywiste.

Starość podlega wielu stereotypom. Wpływają one na nasz odbiór osób w podeszłym wieku. Panujący obecnie „kult młodości” często sprawia, że starsi ludzie są marginalizowani – zarówno zawodowo, jak i w życiu społecznym. Na drugim biegunie jest podejście pełne życzliwości i szacunku, należnego sędziwemu wiekowi.

Blaski starości

• Wraz z końcem pracy zawodowejzwiększa się ilość wolnego czasu, który można przeznaczyć na rozwijanie swoich pasji, odpoczynek, podróże.
• W tym czasie częstopojawiają się wnuki – nadmiar wolnego czasu i swoje doświadczenie życiowe można wykorzystać pomagając w ich wychowywaniu.
• W tym czasie wiele osób decyduje się napracę wolontariacką, aby wykorzystać swoje umiejętności i czas na pożytek osób potrzebujących.
• Dla spragnionych wiedzy Uniwersytety Trzeciego Wieku oferują studia z wielu zakresów – jeśli do tej pory nie było na to czasu,na emeryturze można się dokształcić. Można też skorzystać z wielu programów aktywizujących osoby w wieku 50+, 60+ – programy te często są finansowane lub współfinansowane ze środków Unii Europejskiej.

Część ludzi na pytanie, czego boją się najbardziej, odpowie – starości. 

Co sprawia, że ludzie z niechęcią myślą o starzeniu się?:

Cienie starości

• Dla części osób starośćwiąże się z chorobami, które pojawiają się wraz z wiekiem – częste są nietrzymanie moczu, osłabienie pamięci, osteoporoza, reumatyzm, otyłość, otępienie, demencja starcza.
• Osłabienie sprawnościprowadzi do uzależnienia od innych osób i do frustracji z powodu własnej niesamodzielności.
• Wiele osób w podeszłym wieku mapoczucie nieprzydatności i odrzucenia społecznego. Niejednokrotnie dochodzi do tego samotność – umiera „druga połowa”, odchodzą przyjaciele, którzy są w podobnym wieku, dzieci żyją własnym życiem.
• Polscy emeryci często narażeni są nażycie w ubóstwie – niskie emerytury często starczają na niewiele więcej ponad leki i comiesięczne opłaty.
• U starszych ludzi pojawia sięnasilony strach przed śmiercią i smutek, że ich życie już dobiega końca. Myśli o zmarnowanych szansach i niezrealizowaniu marzeń mogą spowodować narastające przygnębienie.

Ze starością najczęściej spotykamy się w rodzinie. Nie zawsze wiadomo, jak traktować starsze osoby, czego im potrzeba, jak się do nich odnosić, by nie zranić ich uczuć. 

Kilka praktycznych wskazówek

• Nie narzucaj się ze swoją pomocą– pamiętaj, że starsza osoba to nie duże dziecko i ma prawo do decydowania o sobie, w tym również do przyjęcia lub odrzucenia twojej pomocy.
• Starsze osoby potrzebują celu w życiu, zajęcia, które zajmie ich czas, myśli, ręce. Mogą to być różne aktywności w zależności od stanu zdrowia, sił i potrzeb starszej osoby.
• Starszym osobom należy się szacunek i poszanowanie godności– delikatności wymaga szczególnie obcowanie z osobami chorymi, które zmuszone są zrezygnować ze swojej dotychczasowej niezależności i są zdane na opiekuna.
• Zaproponuj swojemu bliskiemu ćwiczenia, które wykonywane systematycznie poprawią sprawność ciała i polepszą samopoczucie.
• Jeśli starsza osoba jest chora, zapewnij jej maksymalny komforti dobrą opiekę medyczną i pielęgniarską.
• Jeśli Twój bliski potrzebuje opieki, ale nie możesz mu jej zapewnić,skorzystaj z usług wyspecjalizowanych opiekunów medycznych lub wolontariuszy. Dowiedz się więcej o tego typu usługach, kliknij odnośnik opieka w domu.
• Często u osób starszych pojawia się lub nasila problem nietrzymania moczu. Niejednokrotnie jest to problem, którego starsze osoby nie akceptują i nie dopuszczają myśli, że może ich dotyczyć. Są różnesposoby, aby przekonać o celowości stosowania specjalistycznych środków chłonnych – zaproponuj bliskiemu rozmowę, pokaż materiały informacyjne lub próbki wyrobów.
• Słowa klucze to:dyskrecja, komfort i brak nieprzyjemnego zapachu.

Potrzeby seniorów.

Twórca piramidy potrzeb, A. Maslow, pośród podstawowych potrzeb człowieka wymienia: potrzeby fizjologiczne, potrzebę bezpieczeństwa, przynależności, miłości, szacunku i samorealizacji. 

Większość naukowców zajmujących się badaniami społecznymi zgadza się co do tego, że nie ma potrzeby wydzielać odrębnej klasyfikacji potrzeb dla seniorów. Warto jednak uświadomić sobie, że w powszechnej opinii osobom starszym nie wypada mówić o niektórych z nich.Myśląc o potrzebach seniorów wiele osób na pierwszy plan wysuwa potrzebę bezpieczeństwa. Zapomina się o szeregu innych, jak również nie rozmawia się o ich dążeniach i aspiracjach.

Potrzeba bezpieczeństwa

Seniorzy szczególnie mocno odczuwają potrzebę bezpieczeństwa. Wraz z upływem czasu mają coraz większe poczucie własnych słabości i ograniczeń. Nasila się niepokój, poczucie zagrożenia i niepewności jutra. Obawy te mogą dotyczyć zarówno spraw codziennych (“Nie radzę już sobie z prowadzeniem domu”), możliwości uzyskania pomocy w stanach zagrożenia (“Kto mi pomoże, gdy upadnę, złamię nogę, albo dostanę udaru?”) czy załatwiania różnego rodzaju formalności (“Ta urzędniczka jest dla mnie taka opryskliwa. Nie rozumiem co do mnie mówi”).

Potrzeba bezpieczeństwa jest tak silna, że niezaspokojona nie pozwala nawet na myślenie o realizacji innych potrzeb, planów czy spełnianiu marzeń. Rodzi to frustrację i niepokój, a czasem także, niezrozumiałe dla otoczenia, zachowania agresywne.

Dlatego w Senior Apartments bierzemy na siebie zarówno codzienne uciążliwe obowiązki, zapewniamy system szybkiej reakcji w sytuacjach nagłych, a także asystujemy w załatwianiu wszystkich ważnych dla mieszkańca spraw, zarówno tych osobistych, jak i urzędowych.

Potrzeby emocjonalne

W opiece nad osobą starszą poza zaspokajaniem potrzeb fizycznych, takich jak dostarczenie posiłku czy zapewnienie higieny, ogromną rolę odgrywa dostrzeganie i pomoc w realizacji, często pomijanych, potrzeb emocjonalnych.

Z jednej strony opiekunowie ulegają stereotypom i nie przywiązują do tej sfery wystarczającej uwagi, z drugiej – seniorzy nie zawsze mają odwagę mówić o tej płaszczyźnie potrzeb mówiąc uspokajająco: Nie martw się. Mnie to już nic nie potrzeba.

Tymczasem osoby starsze coraz częściej przyznają, że ich własne emocje i uczucia zwykle dotąd nie były najważniejsze. Liczyła się rodzina, dzieci, obowiązki. Mieszkając z nami mogą wreszcie pomyśleć o sobie, głośno mówić o marzeniach, a co więcej – wreszcie je realizować!

• Chcą jak najdłużej cieszyć się niezależnością i autonomią w podejmowaniu dotyczących ich decyzji
• Chcą czuć, że są wysłuchani, rozumiani i mieć poczucie, że liczymy się z ich zdaniem
• Chcą czuć się potrzebni i użyteczni, chcą pomagać innym w zakresie swoich możliwości
• Chcą się rozwijać – uczyć się, nabywać nowe umiejętności, podążać za modą i korzystać z nowych technologi
• Chcą oddawać się swoim pasjom i zainteresowaniom

Potrzeby społeczne

Budowanie i utrzymywanie relacji społecznych jest ważnym elementem życia każdego człowieka bez względu na wiek.           

Starszym osobom z różnych powodów trudniej jest być blisko swojej rodziny, dotychczasowych przyjaciół i znajomych, którzy bądź to zmienili miejsce zamieszkania, bądź, niestety, odeszli. Przeszkodę w utrzymaniu intensywności istniejących i nawiązywaniu nowych więzi stanowi, narastająca z wiekiem, niechęć do wychodzenia do ludzi czy skłonność do izolacji. Konsekwencją tego jest, nie tak rzadkie pośród osób starszych, osamotnienie.

Gdy dotychczasowa sieć znajomych kurczy się, zamieszkanie w miejscu takim jak Senior Apartments daje możliwość płynnego włączenia się w życie nowej społeczności, poznania nowych ludzi, a czasem także odnowienia starych kontaktów. Doskonale rozumiemy potrzebę integracji, kontaktu z osobami w podobnym wieku oraz zwyczajnie przynależności do grupy. Pozwala to seniorom dłużej pozostać aktywnymi, ma niebagatelny wpływ na stan zdrowia, kondycję psychiczną i – co niezwykle istotne – poczucie sensu życia.

Potrzeby medyczne

Z wiekiem naturalnie rosną potrzeby w zakresie opieki medycznej. Seniorzy stają się coraz mniej wydolni, częściej ulegają urazom i zapadają na wiele chorób, częściej także odczuwają ból, różne dolegliwości i niepokoje. W wyniku starzenia się organizmu dochodzi do zmian w mózgu, które mogą modyfikować zachowanie i choć starość nie jest chorobą, to istnieje realne zagrożenie nadmierną medykalizacją tego etapu życia.

Dużym problemem w zakresie opieki medycznej nad osobami w zaawansowanym wieku jest brak skoordynowanej opieki medycznej. Seniorzy zwykle leczą się w kilku specjalistycznych poradniach, przyjmują wiele leków, przepisywanych niezależnie przez każdego lekarza, których działanie może się dublować lub wzajemnie wykluczać. W opiece medycznej nad osobami starszymi brakuje profilaktyki, edukacji zdrowotnej, akcentowania roli aktywności fizycznej i rehabilitacji.

Tymczasem wielokrotnie w naszej praktyce spotykaliśmy się z sytuacją, gdy całościowe, holistyczne  spojrzenie na mieszkańca – prawidłowo dobrane i regularnie przyjmowane leki, właściwa dieta, picie odpowiedniej ilości płynów, stała aktywność fizyczna, kontakty towarzyskie – przynoszą długofalowe, pozytywne efekty.

Potrzeba intymności

Rzadko myślimy o tym, że seniorzy odczuwają potrzeby seksualne. Obserwacje ze szpitali czy domów opieki nie pozostawiają złudzeń – sfera intymności w  życia seniorów jest bagatelizowana i uznawana za mało istotną.

Intymność czy seksualność seniora to wciąż tematy tabu, których na wszelki wypadek nie poruszamy, nad którymi się nie zastanawiamy, o które nawet nie pytamy. Zresztą, czy można mówić o intymności w warunkach izolacji, bądź wspólnego mieszkania z rodziną? Zamieszkanie w mieszkaniu senioralnym pozwala odzyskać prywatność!