charakterystyczna dla średniowiecza postawa, polegająca na całkowitym wyrzeczeniu się radości życia doczesnego, w celu uzyskania wiecznego zbawienia w niebie. Asceta świadomie przyjmował cierpienia, umartwiał się, żył w ubóstwie i pokucie, ofiarując swoje życie Bogu. Średniowieczna asceza była związana z panującym wówczas teocentryzmem i tendencją do podporządkowania wszystkich dziedzin życia Bogu i religii. Jednym z głównych bohaterów literackich tej epoki stał się asceta, który miał być dla czytelników idealnym wzorem do naśladowania. W piśmiennictwie polskim tego okresu szczególną rolę odegrała anonimowa Legenda o św. Aleksym, w której ukazano życie, uczynki i postawę ascety.