Wybitny współczesny pisarz i eseista. W 1940 r. rozpoczął studia medyczne, które kontynuował w latach 1944-45 i ukończył w latach 1946-48 na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie osiadł po wojnie. Początkowo ogłaszał artykuły w fachowej prasie lekarskiej, recenzje i felietony, opowiadania i wiersze.
Debiutował w 1946 r. w katowickim tygodniku "Nowy Świat Przygód" powieścią Człowiek z Marsa. Sławę najwybitniejszego przedstawiciela polskiej fantastyki naukowej przyniosła mu książka Astronauci (1951). Ośrodkiem zainteresowań pisarskich S. Lema była nauka, możliwości jej rozwoju. Łączył wiedzę z najróżniejszych dziedzin nauki.
Kwestią najczęściej poruszaną w jego twórczości jest starcie rozumu ze światem materii. Fantastyka naukowa jest dla Lema scenerią, gdzie zagadnienia związane z określeniem istoty człowieczeństwa są precyzyjnie formułowane. Człowiek w jego powieściach jest nieustannie zagrożony poprzez siły, które sam wyzwolił. Rozwój techniki stawia pod znakiem zapytania klasyczne, uniwersalne wartości, np. dobro, sprawiedliwość. Pytania o miejsce człowieka w nowej sytuacji technologicznej, o odporność na psychiczne następstwa życia w ciągłym kontakcie z techniką są centralnym punktem, wokół którego jest skoncentrowana akcja powieści S. Lema.
Do najpopularniejszych jego dzieł należą: Astronauci (1951), Obłok Magellana (1955), Czas nieutracony (1955), Dzienniki gwiazdowe (1957), Eden (1959), Śledztwo (1959), Inwazja z Aldebarana (1959), Solaris (1961), Powrót z gwiazd (1961), Pamiętnik znaleziony w wannie (1961), Księga robotów (1961), Noc księżycowa (1963), Bajki robotów (1965), Polowanie (1965), Cyberiada (1965), Wysoki zamek (1966), Opowieści o pilocie Pirxie (1968), Głos Pana (1968), Bezsenność (1971), Maska (1976), Suplement (1976), Katar (1976), Powtórka (1979), Golem XIV (1981), Wizja lokalna (1982), Niezwyciężony (1982), Pokój na ziemi (1987), Fiasko (1987). Pisał także eseje filozoficzne, m.in.: Dialogi (1957), Wejście na orbitę (1962), Summa technologiae (1964), Filozofia upadku (1968), Doskonała próżnia (1971), Wielkość urojona (1974), Prowokacja (1984), Sex wars (1995), Bomba megabitowa (1999), Okamgnienie (2000). W 1987 r. ukazała się książka S. Beresia pt. Rozmowy ze Stanisławem Lemem.