PRZYJACIEL - NIEODŁĄCZNY TOWARZYSZ RYCERZA ŚREDNIOWIECZNEGO: W kodeksie rycerskim przyjaźń była uczuciem wysoko cenionym, czego dowodem jest fakt, że każdy rycerz średniowieczny miał wiernego przyjaciela. Przyjacielem Rolanda był Oliwier, którego siostrę Roland miał pojąć za żonę.
PRZYJAŹŃ FAŁSZYWA: Zajączek, który był dla wszystkich grzeczny i miły, był bardzo lubiany przez inne zwierzęta. Nazywały go swoim przyjacielem. Któregoś dnia, gdy biegał po łące, usłyszał szczekanie psów w lesie. Domyślając się, że to polowanie, biegnie na drogę i ucieka. Gdy spotyka konia, prosi go, by zabrał go na swój grzbiet. Koń jednak odmawia i wysyła go do wołu. Ten śpieszy się do jałowicy, więc każe na siebie poczekać. Również kozioł nie zamierza pomóc zajączkowi, wymawia się zbyt twardym grzbietem. Odsyła go do miękkiej owcy. Ta boi się, że w ten sposób sama straci życie. Kieruje biedaka do cielęcia. Cielę stwierdziło, że jeśli starzy nie pomogli, ono też nie weźmie go na swój grzbiet. W ten sposób "wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły".
Sens bajki jest oczywisty: przyjaciel to ten, kto umie pomóc w najtrudniejszych chwilach, a nie ktoś, kto towarzyszy nam, kiedy jesteśmy szczęśliwi, odnosimy sukcesy. Miarą przyjaźni jest ofiarność i poświęcenie. Zajączek z tej bajki nie miał przyjaciół.
Przyjaźń fałszywa: Leszek i Mieszek uchodzili za wzorową parę przyjaciół. Opowiadano sobie o nich, że nawet jednym orzeszkiem dzielili się po połowie.
Kiedyś Leszek i Mieszek wybrali się do lasu. Usiedli pod dębem i czule rozmawiali o swojej przyjaźni. Nagle... tuż koło nich rozległ się straszliwy ryk. Leszek wdrapał się na drzewo. Mieszek tego nie potrafił, więc wyciągał ręce z dołu do przyjaciela, prosząc o pomoc. Ale Leszek myślał o ratowaniu własnej skóry - uciekł aż na czubek dębu. Mieszek, być może ze strachu, padł jak martwy. Wtedy nadszedł niedźwiedź. Powąchał leżącego chłopca, skrzywił się z niesmakiem, bo Mieszek ze strachu brzydko pachniał, i odszedł w las. Gdy Leszek spostrzegł, że niebezpieczeństwo minęło, zszedł z drzewa, zaczął współczuć Mieszkowi i użalać się nad nim. Chciał też koniecznie dowiedzieć się, dlaczego miś tak długo stał nad Mieszkiem.
Poirytowany Mieszek odparł przyjacielowi, że niedźwiedź wymruczał mu przysłowie niedźwiedzie: "prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie". Leszek nie był prawdziwym przyjacielem Mieszka, zawiódł go w potrzebie, naraził na śmiertelne niebezpieczeństwo. Okazał się samolubem (egoistą), myślącym tylko o ratowaniu własnej skóry.
PRZYJAŹŃ - GWARANCJA JEDNOŚCI: Świat ukazany w Odzie do młodości jest skonstruowany z dwóch przeciwstawnych części - są to: świat "młodych" i świat "starych". Pierwszy został przedstawiony jako ten, który ma nadejść - mają go stworzyć młodzi - silni, zjednoczeni ideałami przyjaźni, kierujący się uczuciem. Drugi to świat pogrążony w ciemności - ten, który istnieje. Panują tu niewiedza, nieświadomość, ponieważ rozum okazał się niedoskonałym narzędziem poznania świata.
Poeta wierzy w siłę młodości i przyjaźni młodych ludzi. Nawołuje ich do zbiorowego działania:
"Razem, młodzi przyjaciele!...
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni, rozumni szałem,
Razem, młodzi przyjaciele!...".
PRZYJAŹŃ ODDANA, PRZYJACIELE ZDOLNI DO RYZYKA: Jan Skrzetuski, bez pamięci zakochany w Helenie Kurcewiczównie, drży o jej los, ale nie jedzie jej szukać, bo wie, że jest bardziej potrzebny ojczyźnie. Wtedy zadania odnalezienia Heleny podejmują się Zagłoba, Rzędzian i Wołodyjowski - wierni przyjaciele Jana. Udają się do Czarciego Jaru, zabijają Czeremisa i Horpynę i zabierają stamtąd ukrytą przez Bohuna Helenę. Potem bezpiecznie odwożą ją Skrzetuskiemu, za co jest im dozgonnie wdzięczny.
PRZYJAŹŃ WYSTAWIONA NA PRÓBĘ: Bardzo ciężką próbę przyjaźni przeszli Wołodyjowski i Ketling. Podczas nieobecności Wołodyjowskiego, Krzysia, która przyjęła jego oświadczyny, zakochała się w jego przyjacielu Ketlingu. Ten całym sercem odwzajemniał jej uczucie. Ani ona, ani on nie mogli jednak zdradzić Wołodyjowskiego. Ostatecznie, kiedy się zjawił, Krzysia wyznała mu, że nie może zostać jego żoną i pójdzie do klasztoru. Kiedy pan Michał dowiedział się o powodach tej decyzji, wzburzony wybiegł z dworku. Wszyscy myśleli, że będzie chciał wyzwać Ketlinga na pojedynek, ale on przyprowadził go do Krzysi i powiedział, że woli, aby go chwalili, niż przeklinali nieszczęśliwi. To była bardzo wzruszająca scena. Wołodyjowski dowiódł, że jest prawdziwym przyjacielem i bardzo mądrym i dobrym człowiekiem. Dla Ketlinga i Krzysi wyrzekł się własnego szczęścia.
PRZYJACIEL STWORZENIA - BÓG: Poeta przedstawił w wierszu piękny opis świata: jest to ogród, gdzie panują harmonia, braterstwo wszystkich stworzeń, nazwał go "ojczyzną ludzi". Opisał: słońce, niebo, drzewa, kwiaty, wodę, ptaki, morze - wszystkie elementy, które pojawiły się w czasie stwarzania w biblijnej Księdze Rodzaju. Opis jest pełen ciepła, spokoju, świat w utworze jest cichy i bezpieczny, nie ma w nim wojen, zatargów, kłótni. Tylko jedno zastanawia - nie został tu wspomniany człowiek.
Można powiedzieć, że autor wiersza opisał raj. Użył następujących zwrotów: "cisza rozpina skrzydła ptaka", "Drzewa kołyszą smugami cieni", "Życia gospodarz" - są to przenośnie.
Bóg to gospodarz w swoim ogrodzie, jest nazwany "gospodarzem życia", bo to on stworzył wszystkie istoty żywe i całą ziemię. Jest przyjacielem całego stworzenia, z podziwem i miłością obserwuje wszystkie istoty. Kocha świat.
PRZYJAŹŃ PEŁNA POŚWIĘCEŃ: Przyjaźń łączy wszystkich członków Drużyny Pierścienia. Kiedy Frodo i Sam odchodzą, Aragorn, Legolas i Gimli wyruszają na ratunek swoim towarzyszom, Merry'emu i Pipinowi. Zawsze trzymają się razem, wspierają się w boju. Przyjaźń staje się uczuciem przekraczającym bariery, uprzedzenia - ci, którzy chcą walczyć ze złem, muszą stanowić zgraną jedność. Dlatego przyjaźń łączy nawet plemiona z dawien dawna do siebie uprzedzone: wielkimi przyjaciółmi stają się elf - Legolas i krasnolud - Gimli.
Najbardziej wzruszającą parą przyjaciół są jednak w powieści Sam i Frodo. Sam nie opuszcza swojego pana, jest mu wierny i oddany. Ryzykuje dla niego życie, na własnych plecach wynosi na szczyt Góry Przeznaczenia. Sam Gamgee to wzór przyjaciela.
PRZYJAŹŃ - WARTOŚĆ KONIECZNA KAŻDEMU: Osoba mówiąca występuje w roli nauczyciela, doradcy, radzi adresatowi - czytelnikowi, jak znaleźć przyjaciela, jak o niego zadbać. Przede wszystkim jednak podmiot liryczny opowiada o wielkości przyjaźni, która jest jedną z najważniejszych wartości, potrzebnych każdemu człowiekowi.
Dzięki przyjaźni człowiek: czuje się rozumiany, czuje się pewnie, bezpiecznie, ma się komu zwierzyć, ma się kogo poradzić. Podmiot liryczny podkreśla, że przyjaźń to dzielenie między dwie osoby smutków i radości, obdarzanie się uśmiechem, wzajemne wspieranie w trudnych chwilach.
PRZYJAŹŃ - WARTOŚĆ NIEZWYKŁA: Tematem wiersza jest przyjaźń, która tu została opisana jako coś wyjątkowego. Podmiot liryczny zachwyca się tym uczuciem, uważa, że dzień, kiedy się z kimś zaprzyjaźniamy, należy do najpiękniejszych w życiu każdego z nas. Przyjaźń w tym wierszu staje się wartością, która ocala nas od przemijania, żyjemy w pamięci przyjaciela, nie jesteśmy mu obojętni. Została ona nazwana "metaforą bez słów". Przenośnia (metafora) to szczególny środek artystyczny - jest wieloznaczna, dzięki wyrazom budzącym odległe skojarzenia sprawia, że możemy oryginalnie interpretować wypowiedź poetycką. Dla podmiotu lirycznego taką metaforą jest przyjaźń - w tym słowie zamyka się cała gama uczuć, zachowań, działań.
PRZYJACIEL - MASZYNA: Bohaterem opowiadania Przyjaciel Automateusza jest Automateusz - robot. Został on jednak obdarzony cechami ludzkimi: inteligencją i zdolnością przeżywania uczuć. Tymczasem "elektryczny przyjaciel" pozbawiony był właśnie sfery emocjonalnej: kierując się obliczeniami, w najlepszej wierze doradził przyjacielowi popełnienie samobójstwa. Odebrał mu wszelką nadzieję na ratunek. Ze swojego punktu widzenia radził rozsądnie: po co się męczyć, skoro można umrzeć w miarę szybko i bezboleśnie?
Ktoś pozbawiony uczuć nie może być przyjacielem, bo przyjaźń to przede wszystkim uczucia: sympatia, przywiązanie, troska, współczucie. Najrozsądniejsze rady wymierzone przeciwko przyjacielowi zaprzeczają istocie przyjaźni.
Stanisław Lem jako pisarz science fiction wcale nie jest zachwycony rozwojem techniki. Najdoskonalsza maszyna nie zastąpi człowieka, bo nie jest zdolna do uczuć.
PRZYJAŹŃ W TRUDNYCH CZASACH, PRZYJAŹŃ POTWIERDZONA OFIARĄ: Taka jest przyjaźń bohaterów książki - dokumentu z czasów okupacji hitlerowskiej, Rudego, Alka i Zośki. Wspólne niebezpieczeństwa, np. akcje Małego Sabotażu, umacniają tę przyjaźń. Prawdziwym sprawdzianem stało się odbicie Rudego w Akcji pod Arsenałem. W tej akcji śmiertelnie ranny został Alek. Umierał wraz z Rudym, bo poddanego przez gestapo bestialskim torturom chłopca nie można już było uratować. Obaj byli dumni, że giną za ojczyznę, że udało im się pozostać wiernym swoim ideałom.
Trzeci z trójki przyjaciół, Zośka - Aleksander Zawadzki - już nie odzyskał równowag po śmierci Rudego i Alka. Ich wspólną przyjaźń i działalność przeciwko okupantowi opisał we wspomnieniach, które potem opracował A. Kamiński. Zośka zginął w kilka miesięcy później, w akcji pod Sieczychami - był jedynym, który zginął w tej akcji. Może szukał śmierci, nie potrafiąc się odnaleźć w świecie, z ktorego jego przyjaciele odeszli?
PRZYJAŹŃ - WARTOŚĆ DAJĄCA SZCZĘŚCIE: Narrator powieści, pilot, został zmuszony do awaryjnego lądowania na Saharze. W trakcie naprawy samolotu zobaczył tajemniczego jasnowłosego chłopca, który przedstawił się jako mieszkaniec asteroidy B--612 i zażyczył sobie, aby pilot narysował mu baranka. Tak zaczęła się ich przyjaźń. Mały Książę opowiedział pilotowi o wizytach na różnych planetach, o uczuciach do jego róży, o przyjaźni z lisem oraz o spotkaniu ze złowrogim wężem.
W końcu nadszedł moment rozstania - Mały Książę udał się do żmii, która miała go ukąsić, a wtedy bohater mógł się przenieść na swoją planetę. Rozstanie było bardzo trudne, bo obaj wiedzieli, ile znaczy w życiu każdej żywej istoty dobry przyjaciel. Mały Książę troszczył się o pilota, nie chciał, żeby cierpiał podczas rozstania.
Obdarzył go pięknym upominkiem: "Kiedy będziesz patrzał nocą w niebo, będzie ci się zdawało, że wszystkie gwiazdy śmieją się do ciebie, ponieważ ja będę mieszkał i śmiał się na jednej z nich". Narrator wciąż wspomina spotkanie z Małym Księciem, pod wpływem którego odzyskał umiejętność patrzenia na świat oczami dziecka, które widzi i rozumie więcej niż dorośli.
PRZYJAŹŃ DAJĄCA OPARCIE, PEWNA, WIERNA: Trójka przyjaciół - Harry, Ron i Hermiona - od pierwszego roku nauki w Hogwarcie trzyma się razem. Wspólnie przeżywają przygody, często niebezpieczne, wspólnie pokonują problemy. Pomagają sobie nawzajem, są niezawodni. Troszczą się o siebie. Ron i Hermiona są powiernikami Harry'ego, nigdy nie zdradzają jego sekretów. Wiedzą, że ich przyjaciel może się znaleźć w wielkim niebezpieczeństwie. Podziwiają go, a jednocześnie zawsze mu pomagają, kiedy tej pomocy potrzebuje.