SZMUL

B. Prus Anielka, bohater drugoplanowy; karczmarz, Żyd, stateczny ojciec rodziny.

Wygląd: Szmul był typowym reprezentantem swojej rasy: szczupły, wysoki, trochę przygarbiony, o przenikliwym spojrzeniu czarnych oczu.

Życiorys: Karczmarz Szmul to przedstawiciel społeczności żydowskiej na wsi. Tradycyjnym zajęciem ludzi jego narodowości było właśnie prowadzenie karczmy, gorzelni lub młyna dzierżawionego od dziedzica. Niestety Szmul, mimo usilnych próśb, nie uzyskał od pana Jana tego ostatniego przywileju. Szmul był statecznym ojcem rodziny, jego żona pomagała mu prowadzić karczmę, miał kilkoro dzieci.

Charakterystyka: Był człowiekiem niezwykle bystrym, inteligentnym, który jednak skromnie nie ujawniał tych cech, aby nie wzbudzać nadmiernego zainteresowania swoją osobą. Był bowiem niezwykle dyskretny. Jako karczmarz był świadkiem wszystkich chłopskich narad i kłótni. Później niektóre wiadomości przekazywał dziedzicowi jako jego tajny doradca w interesach. Był także potrzebny do organizowania panu Janowi kolejnych kredytów. Mimo okazywanego szacunku nie był łatwowierny i żądał zabezpieczenia udzielanych pożyczek. W przeciwieństwie do ojca Anielki znał się bowiem na inwestowaniu pieniędzy i potrafił dbać o interesy swoje i rodziny.

Jego pozycja na wsi nie była zbyt pewna. Jako człowiek "obcy" pod względem obyczajów, religii i pochodzenia, musiał sprytnie i dyplomatycznie postępować z chłopami, żeby się nie narazić na ich gniew. Był ostrożny w doradzaniu im, aby w razie czego nie ponosić konsekwencji. Dopiero ich chciwość, która doprowadziła dziedzica do sprzedaży majątku, wyprowadziła go z równowagi. Zdawał sobie sprawę lepiej niż dziedzic i chłopi, że nowi właściciele, czyli Niemcy, zaprowadzą teraz porządki bardzo dla wsi niekorzystne.

Na podstawie przedstawionych dotychczas cech, można byłoby wywnioskować, że Szmul był przebiegłym i chytrym człowiekiem interesu, zainteresowanym tylko swoimi sprawami. Tak jednak nie było. Karczmarz okazał się bardzo pomocnym i uczynnym opiekunem pani Janowej i jej dzieci, kiedy stracili dwór. Woził ich swoją bryczką, kontaktował ze światem, dostarczał niezbędnych towarów. Dzięki jego pośrednictwu mały Józio znalazł nową rodzinę. Niestety, poczciwy Szmul nie zdołał uratować Anielki. Kiedy leżała śmiertelnie chora u pani Weiss, odwiedzał ją i troszczył się o dziewczynkę lepiej niż jej rodzony ojciec.

Rola w utworze: Na przykładzie losów Szmula przedstawił Prus niełatwą, a często niebezpieczną rolę, jaką pełnili w skłócony środowisku wiejskim Żydzi. Szmul dzierżawił karczmę, która była jedynym przybytkiem rozrywki na wsi i miejscem podejmowania przez gromadę najważniejszych decyzji. Dlatego był "na bieżąco" w sprawach chłopskich i stanowił ważne źródło informacji dla dziedzica. Doradzał mu również w sprawach majątkowych. Zdrowy rozsądek i spryt handlowy Szmula nie zawsze jednak przemawiał do przekonania panu Janowi. Szmul dbał przede wszystkim o własne interesy i byt swojej rodziny. Jednak to on opiekował się panią Janową, Anielką i Józiem w najcięższych chwilach. Jest on w opowiadaniu postacią pozytywną.