SOPLICA JACEK (ksiądz Robak)

A. Mickiewicz Pan Tadeusz bohater główny; brat Sędziego, ojciec Tadeusza; w epopei zwany jest również bernardynem, mnichem, księdzem; jego burzliwe losy stanowią kanwę fabularną dzieła.

Uwaga: Ponieważ Jacek Soplica to postać dynamiczna, w poniższej charakterystyce wprowadzono podział na informacje o tej postaci z przedakcji oraz z czasu trwania akcji epopei. Dzięki temu łatwiej dostrzec przemianę postaci.

Wygląd i życiorys:

a) przedakcja: ubogi szlachcic zawadiaka, "paliwoda, / Kłótnik", który dzięki tupetowi, pieniactwu i odwadze zdobył sławę wśród okolicznej szlachty. Miał na nią wielki wpływ, dlatego zwano go "Wojewoda", na sejmikach umiał skłonić szlachtę do poparcia określonych racji, dlatego był ceniony przez magnatów, między innymi Stolnika, którzy chcieli przeforsować swoje prywatne zamierzenia. Był to bardzo przystojny szlachcic z "wąsami od ucha do ucha", wesoły, odważny i pełen fantazji;

b) w czasie trwania akcji: ukrywa się w mnisim przebraniu jako ksiądz Robak. Jest emisariuszem. Był więziony przez zaborców, walczył. Teraz przygotowuje powstanie na Litwie. Jest ojcem Tadeusza i bratem Sędziego. Z jego ręki zginął Stolnik, ojciec jego ukochanej - Ewy Horeszkówny.

Cechy temperamentu:

a) przedakcja: Jacek Soplica to szlachcic o wielkim temperamencie. Łatwo się zapala i wtedy działa w sposób nieprzemyślany (np. w chwili zabójstwa Stolnika). W życiu kieruje się uczuciami, a nie rozumem. Jego duszą targają silne namiętności: wielka miłość do Ewy, nienawiść do Stolnika, pragnienie zemsty.

Przewodzi okolicznej szlachcie. Niewiele mu trzeba, aby rozpocząć bójkę. Jest typowym szlacheckim warchołem i pieniaczem, który swe gardło, głos na sejmiku i szablę oddaje temu, kto więcej zapłaci.

b) w czasie trwania akcji: Jacek Soplica zmienia się nie do poznania. Jako ksiądz Robak jest cichy, spokojny i rozważny. Powściąga swój bujny temperament. Imponuje przebiegłością, opanowaniem. Jest uparty i konsekwentny, a jego działania odnoszą skutek.

Cechy charakteru:

a) przedakcja: niezwykle odważny, pełen fantazji, ale i pyszny, zarozumiały, wyjątkowo pewny siebie szlachcic, dla którego najwyższą wartością jest honor. Dlatego nie może znieść odrzucenia go jako kandydata do ręki Ewy i postanawia się zemścić. Jest ponadto krzykliwy, pozbawiony skrupułów, jeśli chodzi o politykę. Cechuje go brak patriotyzmu, nie dba o dobro Rzeczypospolitej (na sejmikach popiera tego, kto więcej zapłaci). Troszczy się tylko o własne, prywatne interesy.

Jest bezwzględny i okrutny wobec matki Tadeusza, którą doprowadza do śmierci. Daje się pokonać nieszczęściu: po zamążpójściu Ewy topi smutek w alkoholu, staje się pośmiewiskiem wśród szlachty. Jest mściwy, nie może darować Stolnikowi tego, że unieszczęśliwił jego i Ewę. W końcu zabija Horeszkę.

Bardzo cierpi z powodu piętna zdrajcy, które do niego przylgnęło. W końcu opuszcza kraj i przeżywa głęboką przemianę. Staje się gorącym patriotą, każdym działaniem chce się przyczynić do odzyskania niepodległości.

b) w czasie trwania akcji: dojrzały patriota, były żołnierz i więzień za walkę o wolność. Jest pełen pokory, cichy, uparty, ma jasno wytyczony cel i chce go osiągnąć. Jest odpowiedzialny i opiekuńczy, czuwa nad losem Tadeusza i Zosi - a jego marzeniem jest doprowadzić do ich szczęśliwego małżeństwa.

Jacek całe swoje życie poświęca ojczyźnie, służy dobrym przykładem, wykorzystuje swoje talenty przywódcze dla zjednoczenia szlachty w imię wspólnej sprawy - odzyskania niepodległości. Jako Robak jest tajemniczy, a jego działania polegają na przygotowaniu szlachty litewskiej do walki u boku Napoleona, który lada dzień ma wkroczyć na Litwę. Cieszy się szacunkiem i poważaniem. Wszyscy z uwagą słuchają jego słów (np. w karczmie, podczas rady). Każde zdanie Robaka świadczy o mądrości i rozwadze politycznej.

Mimo że zajazd szlachty dobrzyńskiej na Soplicowo nieco pokrzyżował plan Robaka, wojsko napoleońskie zostało godnie przyjęte przez zjednoczoną, świadomą swej siły i pełną patriotycznych uczuć szlachtę litewską. Jacek osiągnął swój cel. Uzyskał też przebaczenie Gerwazego, pozbył się piętna zdrajcy. Jego działalność patriotyczna została w pełni doceniona. Pogrzebano go jako bohatera narodowego.

Rola w utworze: Jako jedyny spośród mickiewiczowskich bohaterów odnosi sukces. Gerwazy przebacza mu zabójstwo Stolnika, zostaje pośmiertnie zrehabilitowany, wszyscy poznają jego prawdziwe nazwisko, pozostanie w pamięci jako narodowy bohater. Właśnie to pozwala uznać Jacka Soplicę za bohatera nowego typu - reprezentatywnego dla losu wielu patriotów Polski porozbiorowej.