kgj

1. Człowiek jako istota społeczna a. więź społeczna – stosunki społeczne, instytucje i środki kontroli społecznej, wiążące jednostki w grupy i kręgi społeczne b. zbiorowość społeczna – zespół ludzi, międy którymi powstała więź społeczna c. społeczeństwo – zorganizowana i samowystarczalna zbiorowość, zajmująca wyodrębnione terytoriu d. role społeczne – zespół postaw, umiejętności i zachowań, oczekiwanych od jednostki ze względu na jej miejsce w zbiorowości, 2. Grupy społeczne a. pod pojęciem grupy społecznej rozumiemy zbiorowość składającą się z co najmniej trzech osób, między którymi zachodzą różnego rodzaju trwałe więzi i zależności b. cechy grupy społecznej – liczy co najmniej trzy osoby – zachodzą w niej zróżnicowane interakcje – istnieje w oparciu o więź społeczną – posiada własne cele – posiada własne wartości i normy – jej członków charakteryzuje poczucie odrębności od innych grup – posiada strukturę wewnętrzną – przywódcę oraz ustaloną hierarchię c. klasyfikacje grup społecznych – według rodzaju przynależności i typu więzi pierwotne – dominują więzi emocjonalne wtórne – dominują więzi formalne – według kryterium wielkości małe – członkowie mogą wchodzić w styczność duże – członkowie nie znają się osobiście – według kryterium trwałości krótkotrwałe długotrwałe– charakter członkostwa inkluzywne – otwarte,ekskluzywne – zamknięte ,– według stopnia zorganizowaniaformalne nieformalne ,3. Rodzina a. małżeństwo jest to trwały, równoprawny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób uregulowany normami prawnymi oraz powodujący określone nimi skutki b. rodzina jest podstawową i najistotniejszą formą życia społecznego opartą na więzi emocjonalnej i związkach pokrewieństwa c. jedną z funkcji społecznych rodziny jest socjalizacja – proces przystosowywania jednostki do życia w społeczeństwie ,4. Jednostka wobec wspólnoty a. jednym z celów działania grupy jest dążenie do realizacji dobra wspólnego b. liberalizm za fundamentalną wartość uznaje wolność jednostki, 1. OBYWATELSTWO – więź prawna łącząca jednostkę z państwem, 2. Historyczne modele obywatelstwa a. starożytna Grecja i Rzym – kryteria obywatelstwa: wolne urodzenie w rodzinie obywatelskiej, wiek, płeć – posiadanie praw politycznych rozumiane jako obowiązek angażowania się w życie publiczne – obowiązek służby wojskowej – praw politycznych byli pozbawieni niewolnicy oraz METOJKOWIE – z paw politycznych nie mogły korzystać również kobiety b. średniowiecze – idea obywatelstwa związana z ustrojem miast – obywatelstwo miejskie oznaczało posiadanie prze jednostkę praw miejskich konkretnego miasta c. epoka nowożytna – przywrócenie idei obywatelstwa rozumianego jako związek z państwem po rewolucji francuskiej – wykształcenie się stosunków społecznych opartych na zasadach równości wobec prawa ,3. Współczesne sposoby nabywania utraty obywatelstwa na świecie a. zasada prawa krwi – w wyniku urodzenia się z rodziców będącymi obywatelami danego państwa b. zasada prawa ziemi – w wyniku urodzenia się na terytorium danego państwa c. naturalizacja – nadanie przez właściwy organ państwowy .4. Obywatelstwo w prawie polskim a. sposoby nabywania obywatelstwa polskiego – podstawową zasadą jest zasada krwi – obywatelstwo polskie otrzymuje również dziecko, którego tylko jeden rodzic jest obywatelem polskim – zasada ziemi obowiązuje, gdy rodzice są nieznani lub nie mają żadnego obywatelstwa – nadanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – repatriacja – powrót do kraju osób, które z różnych powodów znalazły się poza granicami kraju b. utrata obywatelstwa – wyłącznie na wniosek obywatela za zgodą Prezydenta RP ,5. Prawa i obowiązki obywatela polskiego a. najważniejsze prawa: – prawa polityczne – np. prawo do uczestniczenia w wyborach – prawo dostępu do służby publicznej – prawo do nauki – niektóre prawa socjalne – np. prawo do opieki zdrowotnej i zabezpieczenia społecznego b. obowiązki: – wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne – przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej – ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków – obrona Ojczyzny– dbałość o stan środowiska ,1. Naród jest to trwała zbiorowość ludzi, stanowiąca ukształtowaną historycznie wspólnotę świadomości i kultury, posiadająca wspólną tradycję, język oraz emocjonalny stosunek do własnego terytorium jako miejsca kształtowania się wspólnoty narodowej., 2. Proces kształtowania się narodów a. powstanie tzw. wspólnoty tutejszych – mieszkańców określonego terytorium, posiadających poczucie wspólnoty b. uwarunkowania kształowania się nowoczesnych narodów w XIX wieku – INDUSTRIALIZACJA – URBANIZACJA – wykształcneie się świadomości narodowej – powstanie państw narodowyc c. Tożsamość narodowa – odczuwanie więzi i podobieństwa z pozostałymi członkami narodu – poczucie odrębności od innych narodów d. świadomość narodowa – indywidualna deklaracja przynależności do narodu; świadomość wspólnotowości wobec członków własnego narodu i odrębności wobec przedstawicieli innego. ,3. Czynniki narodowotwórcze a. język b. terytorium c. symbole narodowe d. poczucie wspólnoty pochodzenia e. świadomość wspólnej historii f. dziedzictwo kulturowe g. własne państwo .4. Koncepcje genezy narodu a. koncepcja kulturowa – podstawą istnienia narodu wartości kulturowe i historyczne b. koncepcja polityczna – podstawą kształtowania się narodu jest organizacja polityczna ,5. Postawy wobec narodu a. patriotyzm – postawa charakteryzująca się przywiązaniem do własnego narodu b. nacjonalizm – postawa charakteryzująca się uznawaniem własnego narodu jako dobra najwyższego c. kosmopolityzm – postawa charakteryzująca się osłabieniem poczucia więzi z własnym narodem w wyniku uznawania za swoją ojczyznę całego świata d. ksenofobia – postawa charakteryzująca się niechęcią lub wrogością do przedstawicieli innych narodów, wynikającą z poczucia zagrożenia e. szowinizm – bezkrytyczny stosunek do własnego narodu połączony z brakiem szacunku i pogardą do innych narodów f. rasizm – przekonanie o nierównej wartości biologicznej i intelektualnej przedstawicieli różnych ras g. antysemityzm – odmiana rasizmu polegająca na wrogości wobec Żydó ,1. Państwo jest organizacją publiczną wyposażoną w wyłączną i SUWERENNĄ władzę, obejmującą zakresem swego działania ogół członków społeczeństwa żyjącego na określonym terytorium. Państwo legalnie posługuje się przymusem, a respektowanie prawa jest jednym z podstawowych obowiązków ludzi przebywających na terytorium państwa oraz organizacji w nim działających. ,2. Ustroje państwowe a. DEMOKRACJA – rządy sprawowane przez ogół obywateli – demokracja bezpośrednia – władza jest sprawowana bezpośrednio przez OBYWATELI (zgromadzenie ludowe, REFERENDUM – demokracja pośrednia – władza sprawowana jest przez przedstawicieli wybieranych przez ogół obywateli b. ochlokracja – rządy motłochu, zwyrodniała forma demokracji c. ARYSTOKRACJA – rządy„najlepszych” (władza sprawowana jest przez ograniczoną grupę ludzi, stanowiącą ELITĘ) md. OLIGARCHIA – władza sprawowana przez grupę najbogatszych obywateli e. monarchia – władza sprawowana przez jednostkę f. TYRANIA – niekontrolowane rządy jednostki g. REPUBLIKA – władza sprawowana jest przez wybieranych na określoną KADENCJĘ uczestników , 2. W XIX wieku kształtowały się państwa narodowe a. większość mieszkańców stanowili przedstawiciele jednego narodu b. interes państwa utożsamiano z interesem dominującego narodu c. w wyniku ruchów zjednoczeniowych w XIX wieku powstały: – Królestwo Włoch (1861 r.) – Cesarstwo Niemieckie (1871 r.) ,3. Sytuacja polityczna w Europie na przełomie XIX i XX w. a. wzrost znaczenia Cesarstwa Niemieckiego i Królestwa Włoch b. powstanie bloków polityczno-militarnych – TRÓJPRZYMIERZA (Cesarstwo Niemieckie, Austro-Węgry, Królestwo Włoch) – TRÓJPOROZUMIENIE (Wielka Brytania, Francja, Rosja) c. wybuch I wojny światowej (1914-1918),1. 5. Powstanie II Rzeczypospolitej 1. Polacy pod zaborami w drugiej połowie XIX w. a. zabór pruski – władze niemieckie prowadziły bezwzględną politykę GERMANIZACYJNĄ – działalność Polaków skoncentrowała się na PRACY ORGANICZNEJ i kształtowaniu solidarności narodowej mb. zabór rosyjski – władze carskie prowadziły brutalną politykę RUSYFIKACYJNĄ – idea PANSLAWIZMU – w zaborze rosyjskim po upadku powstania styczniowego (1863-64) Polacy skupili się na PRACY ORGANICZNEJ (POZYTYWIZM WARSZAWSKI) c. zabór austriacki (GALICJA) – w latach 60-ych XIX w. władze austriackie nadały Galicji AUTONOMIĘ – w ramach autonomii galicyjskiej Polacy tworzyli lokalne organy władzy, organizowali polską oświatę, rozwijali polską kulturę ,2. Polacy w I wojnie światowej (1914-1918) a. podczas I wojny światowej Polacy byli zmuszeni służyć w armiach wszystkich armii zaborczych b. polskie formacje ochotnicze walczące po stronie PAŃSTW CENTRALNYCH: – LEGIONY POLSKIE (JÓZEF PIŁSUDSKI) – po ogłoszeniu tzw. AKTU 5 LISTOPADA powstała POLSKA SIŁA ZBROJNA c. polskie formacje ochotnicze walczące po stronie ENTENTY: m– w KRÓLESTWIE POLSKIM powstał LEGION PUŁAWSKI – po rewolucji lutowej w Rosji utworzono trzy korpusy polskie – we Francji utworzono tzw. ARMIĘ BŁĘKITNĄ (armia GEN. JÓZEFA HALLERA) ,3. Odzyskanie przez Polskę niepodległości a. postulat odbudowy Polski pojawił się w orędziu prezydenta WOODROWA WILSONA wygłoszonym w styczniu 1918 r. b. Józef Piłsudski: – 11 listopada 1918 r. Józef Piłsudski objął dowództwo nad wojskiem Polskim – 11 listopada obchodzone jest Narodowe Święto Niepodległości c. 16 listopada 1918 r. podpisanie przez Józefa Piłsudskiego depeszy notyfikującej powstanie niepodległego państwa polskiego d. w dziele odbudowy państwa polskiego duży wkład miał ROMAN DMOWSKI – twórca KOMITETU NARODOWEGO POLSKIEGO (KPN) ,4. Kwestia granic odradzającego się państwa polskiego  a. kształtowanie się granic państwa polskiego prowadziło do nieuchronnych konfliktów z: – Ukraińcami o Zachodnią Ukrainę – obrona Lwowa (1918 r.) – Rosją o przebieg granicy wschodniej Polski wojna polsko-bolszewicka (1919-1921) pokój ryski (18 III 1921 r.) – Niemcami o Wielkopolskę, Pomorze, Warmię i Mazury oraz Śląsk powstanie wielkopolskie trzy powstania śląskie PLEBISCYTY na Śląsku oraz w Warmii i Mazurach kluczowe decyzje dotyczące granicy polsko-niemieckiej rozstrzygnął TRAKTAT WERSALSKI – Czechami o Zaolzie – Litwą o Willeńszczyznę – tzw. bunt ŻELIGOWSKIEGO i INKORPORACJA Litwy Środkowej b. koncepcje wschodniej granicy Polski -INKORPORACYJNA (Roman Dmowski) – FEDERACYJNA (Józef Piłsudski) ,5. Kształtowanie się ustroju politycznego odrodzonej Polski a. wybory do SEJMU USTAWODAWCZEGO (26 I 1919 r.) mb. uchwalenie MAŁEJ KONSTYTUCJI (20 II 1919 r.) c. uchwalenie KONSTYTUCJI MARCOWEJ (17 III 1921 r.), która ustanawiała: – dwuizbowy parlament (Sejm i Senat) – wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe prezydenta – wyłaniany przez Sejm rząd – niezawisłe sądy ,1. 6. Od I do II wojny światowej I. Zakończenie I wojny światowej 1. Zawieszenie broni w Compiègne – 11. XI.1918 r. 2. Konferencja pokojowa w Paryżu – 18.I.1919 do 21.I.1920 r. n3. Podstawy powojennej organizacji świata a. 14 punktów WILSONA b. racja stanu zwycięskich mocarstw c. dążenie do przywrócenia równowagi europejskiejm,II. Traktaty pokojowe kończące I wojnę światową 1. TRAKTAT WERSALSKIEGO z Niemcami (28 czerwca 1919 r.) 2. Traktat w Sèvres z Turcją (10 VIII 1920 r) a. wznowienie działań wojennych przez Turcję mb. obalenie SUŁTANATU i ustanowienie Republiki Tureckiej - MUSTAFA KEMAL c. pokój w Lozannie (24VII 1923 r.) m3. Traktat w Saint-Germain z Austrią (10 IX 1919 r.) 4. Traktat w Neuilly z Bułgarią (27 XI 1919 r.) 5. Traktat w Trianon z Węgrami (4 VI 1920 r., 6. Sktuki klęski państw centralnych a. straty terytorialne b. zobowiązanie do zapłaty REPARACJI wojennych c. obowiązek redukcji sił zbrojnych, III. Świat powersalski 1. na mocy traktatu wersalskiego została utworzona LIGA NARODÓW – 10.I.1920 r. 2. Nowopowstałe państwa zostały zobowiązane do popisania tzw. MAŁEGO TRAKTATU WERSALSKIEGO – traktat, zobowiązujący nowopowstałe państwa do poszanowania praw mniejszości narodowych 3. Stany Zjednoczone nie przystąpiły do Ligii Narodów i powróciły do polityki IZOLACJONIZMU, 4. Dane kolonie Niemiec i Turcji zostały rozdzielone pomiędzy zwycięskie państwa jako tzw. TERYTORIA MANDATOWE 5. Zawarcie przez Związek Sowiecki i Niemcy TRAKTATU W RAPALLO – 1922 r. 6. Konferencja w Locarno – 1925 r. a. udział Francji, Belgii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch b. zawarcie tzw. TRAKTATÓW LOKARNEŃSKICH– pakt reński  – umowy arbitrażowe– traktaty wzajemnej gwarancji, IV. Zmierzch ładu wersalskiego, 1. EKSPANSJA Japonii a. podbój należącej do Chin Mandżurii b. wybuch wojny japońsko-chińskiej (1937-1945 r.) ,2. Wojna domowa w Hiszpanii (1936-1939) a. obalenie monarchii i ustanowienie republiki – 1931 r. b. zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1936 r. frontu ludowego c. bunt części wojsk – 1936 r. – GEN. FRANCISCO FRANCO d. zwycięstwo frankistów (zwolenników gen. Franco) – 1939 r. ,3. Agresja Włoch na Abisynię (Etiopię) zakończona jej podbojem ,4. Polityka Niemiec a.wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów. b. wdrożenie programu zbrojeń c. REMILITARYZACJA Nadrenii – III 1936 r. d. ekspansja terytorialna Niemiec – włączenie Zagłębia Saary do Niemiec – na mocy przeprowadzonego plebiscytu (1935 r.) – ANSCHLUSS Austrii – 12 III 1938 r. – UKŁAD MONACHIJSKI – 30 IX 1938 r. – odebranie Czechosłowacji Sudetów i wcielenie ich do Niemiec – wkroczenie do Czech wojsk niemieckich (15 III 1939 r.) ,1. 7. Dwudziestoletnie totalitaryzmy I. Powstanie Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) 1. Rewolucje w Rosji w czasie I wojny światowej a. REWOLUCJA LUTOWA – obalenie caratu i ustanowienie REPUBLIKI ( 23 II1917 r.) b. REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA – przewrót bolszewicki pod przeywództwem WŁODZIMIERZA LENINA, który doprowadził do obalenia republiki i przejęcia władzy przez KOMUNISTÓW (24 X 1917 r.) ,2. W 1922 r. utworrzono ZWIĄZEK SOCJALISTYCZNYCH REPUBLIK SOWIECKICH (ZSRS) a. po zlikwidowaniu konkurencyjnych prtii pełnię władzy zdobyła Wszechzwiązkowa Komunistyczna Parta (bolszewików) – WKP(b) b. w państwie wprowadzono tzw. DYKTATURĘ PROLETARIATU c. po śmierci Lenina całą władzę w swoim ręku skupił JÓZEF STALIN – KULT JEDNOSTKI ,3. Przemiany gospodarcze – służyły budowie społeczeństwa bezklasowego a KOLEKTYWIZACJA – SOWCHOZY – wielkie gospodarstwa państwowe – KOŁCHOZY – spółdzielnie b. NACJONALIZACJA przemysłu c. przyśpieszona INDUSTRIALIZACJA d. CENTRALNE ZARZĄDZANIE GOSPODARKĄ ,4. TERROR komunistyczny a. Działalność tajnej policji – CZEKA – OGPU – Zjednoczony Główny Zarząd Polityczny – NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych – ŁAGRY – GUŁAG – Główny Zarząd Obozów b. Wielki Głód (1932-1933) c. wielka czystka (1936-1938) – eliminacja rywali politycznych przez Stalina      – czystka w ARMII CZERWONEJ d. INDOKTRYNACJA i zwalczanie konkurencyjnych światopoglądów – walka z Kościołemk, II. FASZYZM włoski. 1. Powojenny kryzys wewnętrzny we Włoszech: a. rozczarowanie warunkami traktatu pokojowego b. bezrobocie spowodowane demobilizacją wojska i redukcją produkcji zbrojeniowej 2. Powstanie organizacji faszystowskich: a. Związku Włoskich Kombatantów (fascio=wiązki — faszyzm), b. przekształcenie się Związku Włoskich Kombatantów w NARODOWĄ PARTIĘ FASZYSTOWSKĄ (NPF) c. działalność BENITO MUSSOLINIEGO – duce d. walka z KOMUNIZMEM i SOCJALIZMEM ,3. Przejęcie władzy przez faszystów: a. „marsz na Rzym” – październik 1922 r. b. powierzenie przez króla Wiktora Emanuela III funkcji premiera Benito Mussoliniemu c. Włochy państwem TOTALITARNYM: – dyktatura Narodowej Partii Faszystowskiej – tworzenie systemu korporacyjnego (KORPORACJONIZM) – TERROR ,4. Żróła sukcesu włoskich faszystów : a. ustawodawstwo socjalne b. skuteczna walka z bezrobociem c. poprawa stanu opieki zdrowotnej i edukacji ,III. Powstanie NAZIZMU w Niemczech 1. Przekonania Niemców na temat klęski w I wojnie światowej: a. mit o „ciosie w plecy” b. „dyktat wersalski” , 2. Kryzys powojenny. a. bezrobocie b. HIPERINFLACJA  ,2. Narodziny NAZIZMU a. powstanie NARODOWOSOCJALISTYCZNEJ NIEMIECKIEJ PARTII ROBOTNIKÓW (NSDAP) – pod przywództwem ADOLFA HITLERa c. cechy faszyzmu: – NACJONALIZM – ANTYSEMITYZM – antykomunizm – antydemokratyzm , 3. Przejęcie władzy przez Adolfa Hitlera i budowa państwa totalitarnego a. zwycięstwo NSDAP w wyborach parlamentarnych w 1932 r. b. Powierzenie funkcji kanclerza Adolfowi Hitlerowi – 30 I 1933 r. – Hitler ogłosił się Führerem ,4. Stopniowa likwidacja swobód demokratycznych a. delegalizacja partii opozycyjnych – budowa systemu monopartyjnego b. utworzenie SS (policja partyjna NSDAP) i Gestapo c. tworzenie OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH  d. fundamentem nazizmu był RASIZM: – USTAWY NORYMBERSKIE (1935 r.) – ograniczenie praw obywatelskich ludności żydowskiej – „NOC KRYSZTAŁOWA” – pogromy żydowskie (9.XI.1938 r.) e. INDOKTRYNACJA ,IV. EKSPANSJA państw totalitarnych 1. Ekspansja III Rzeszy – LEBERNSRAUM (przestrzeń życiowa) a. ANSCHLUSS Austrii – 12 III 1938 r. b. UKŁAD MONACHIJSKI – zagarnięcie tzw. Sudetenlandu (terytorium Czechosłowacji, zamieszkałe przez mnijeszość niemiecką) – 30 IX 1938 r. 2. Faszystowskie Włochy przystąpiły do budowy Wielkich Włoch  3. Narzędziem imperializmu sowieckiego stały się a. idea KOMUNISTYCZNEGO INTERNACJONALIZMU b. MIĘDZYNARODÓWKA KOMUNISTYCZNA (Komintern) , Liga Narodowa– tajna, trójzaborowa organizacja polityczna wyłoniona w kwietniu 1893 r. z LIGII POLSKIEJ, będąca głównym ośrodkiem koordynacyjnym ruchu narodowodemokratycznego; głosiła solidaryzm społeczny, zwalczała ruch robotniczy, inspirowała tworzenie lub sama zakładała polskie organizacje polityczne, kulturalno-oświatowe i społeczne; czołowymi działaczami byli: ROMAN DMOWSKI, ZYGMUNT BALICKI, MARIAN SEYDA.