W przypadku Cezarego Baryki możemy mówić o wieloaspektowości omawianego procesu.

Bohater przede wszystkim dojrzewa ideowo – początkowe fascynacje rewolucją w Baku ustępują zniechęceniu, kiedy chłopak widzi ciało zamordowanej młodej Ormianki oraz brak obrączki na palcu zmarłej matki. Zdaje sobie sprawę, że rewolucja to ślepa siła, która uderza w niewinnych. Przychodzi mu także zmagać się z polskością. Nastawiony przez ojca idealistycznie do ojczyzny, szybko porzuca mrzonki, kiedy ogląda nędzne chaty, choćby te w Chłodku. Rzeczywistość polską ocenia krytycznie – nie chce jednak zgodzić się na program naprawy państwa Gajowca, nie przekonują go też komunistyczne frazesy Lulka. Do końca więc nie może odnaleźć się w Polsce. Bohaterowi przychodzi też szukać miłości – podkochuje się w nim Wanda, Karolina – z którą romansował – umiera otruta przez Orszeńską, Laura porzuca go, aby wyjść za mąż za Barwickiego. Te wszystkie doświadczenia doprowadzają w końcu do tego, że bohater idzie na czele strajkującego tłumu – zdaje sobie zapewne sprawę, że idzie na śmierć.

Dojrzewanie potrafi zupełnie przewartościować życiowe cele. Patrząc na ten proces z perspektywy dzieł literackich (m.in.'Przedwiośnie' Stefana Żeromskiego) widzimy, że bohaterowie (np.Cezary Baryka) tychże utworów stają twarzą w twarz z nieuchronnością dojrzewania. Nie uciekają od niego lecz odważnie się z nim mierzą. Do różnych konsekwencji ich ono prowadzi, jednak warto podkreślić, że ci bohaterowie mogą swoją odwagą zaimponować współczesnym ludziom. Ludziom, którzy za wszelką cenę starają się udawać, że nie muszą wreszcie dojrzeć. Ten proces bywa bowiem bolesny i niesie ze sobą zwiększenie odpowiedzialności za własne życie. A taką odpowiedzialność nie każdy jest w stanie udźwignąć. Stąd w dzisiejszych czasach mnóstwo osób, które kryją się w obliczu dojrzewania. Nie chcą podjąć rękawicy rzucanej przez los. Nie potrafią wejść na własną życiową drogę. Sądzę więc, że motyw dojrzewania będzie równie popularny także w najnowszych czasach. Mam tylko nadzieję, że dzieła traktujące o tym zagadnieniu i ukazujące dojrzewanie bohaterów literackich będą stanowić dla ludzi motywację do naśladowania.

Waclaw