Poglądy.Teoria poznania.

W pierwszym zdaniu dzieła Świat jako wola i przedstawienie Schopenhauer wyraża najistotniejszą zasadę swojego systemu epistemologicznego: Świat jest moim przedstawieniem (Vorstellung). W tym miejscu konieczna jest uwaga dotycząca polskiego odpowiednika tego podstawowego terminu w teorii poznania. Aż do wydania dzieła Schopenhauera w języku polskim (w 1994 r.) słowo niemieckie Vorstellung tłumaczone było jako „wyobrażenie” i taki termin najczęściej znajdziemy w pracach poświęconych jego filozofii, m.in. w Historii filozofii Władysława Tatarkiewicza, a także w popularnej monografii Jana Garewicza.

Schopenhauer przejął od Kanta fundamentalne rozróżnienie między rzeczą samą w sobie a zjawiskiem. Ale jednocześnie znacznie uprościł Kantowskie stanowisko: doprowadził do rozłączenia więzi między zjawiskiem (fenomenem) a rzeczą samą w sobie (noumenem), spośród kilkunastu kategorii apriorycznych wyszczególnionych przez Kanta pozostawił w swoim systemie tylko trzy: czas, przestrzeń i przyczynowość.

Epistemologia Schopenhauera to połączenie transcendentalnego idealizmu i empiryzmu. Podkreśla on istotne znaczenie umysłu poznającego. Rozróżnia doświadczenie zewnętrzne, które kształtuje się na drodze poznania zmysłowego oraz rozumowania, i doświadczenie wewnętrzne uzyskane dzięki introspekcji. Dzięki pierwszemu podmiot poznający obcuje z przedstawieniem, tylko ze światem zjawisk, nie zaś z prawdziwą rzeczywistością. Ale, co było odkryciem Schopenhauera, podmiot poznający jest jednocześnie przedmiotem poznania, rzeczą samą w sobie, która dzięki introspekcji może wniknąć od wewnątrz do istoty rzeczy, uzyskać o sobie samowiedzę. Otóż właśnie samowiedza prowadzi do zrozumienia, że prawdziwą rzeczywistością, poza kategoriami apriorycznymi, jest wola. Bezpośrednie doświadczenie woli, rozumianej jako wewnętrzna istota podmiotu poznającego, prowadzi do rozciągnięcia tej zasady poznania na wszystkie pozostałe wypadki.