Z tego artykułu dowiesz się:
- Powstanie wielkopolskie — geneza
- Powstanie wielkopolskie — wybuch
- Powstanie wielkopolskie — przebieg walk
- Powstanie wielkopolskie — skutki
- Jak ustanowiono nowe święto państwowe?
Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w pruskiej Prowincji Poznańskiej i toczyło się do 19 lutego 1919 roku. Wielkopolanie walczyli o przywrócenie ziem, pozostających pod zaborem pruskim, niepodległej już Polsce. Była to jedyna tak duża i udana insurekcja w historii Polski, która ostatecznie zadecydowała o wyglądzie zachodniej granicy kraju po I wojnie światowej.
Jaka była geneza powstania wielkopolskiego?
W utworzonym w zaborze pruskim Wielkim Księstwie Poznańskim Polacy początkowo mieli dużą swobodę i samodzielność — mogli zajmować urzędy państwowe, a język niemiecki i polski były równouprawnione. Po jakimś czasie zaczęło się to jednak zmieniać — postępowała centralizacja władzy, napływ ludności niemieckiej na ziemie polskie i germanizacja Polaków. Później represjonowani byli także uczestnicy powstania listopadowego i rewolucjoniści Wiosny Ludów. Wkrótce nazwę Księstwa zmieniono na Prowincję Poznańską, a sytuacja Polaków na tych terenach pogorszyła się jeszcze bardziej po zjednoczeniu Niemiec.
Po I wojnie, gdy Polska odzyskała niepodległość, a Niemcy byli osłabieni porażką, dyskutowano nad odpowiednim sposobem przyłączenia wielkopolskich ziem do kraju. Podczas Sejmu Dzielnicowego Naczelna Rada Ludowa zarekomendowała, by zamiast walki zbrojnej, powoli przejmować władzę administracyjną w Wielkopolsce, w miejscach, gdzie dominują Polacy. Niektóre młodzieżowe organizacje (np. „Skaut”) były jednak zdania, że trzeba rozpocząć walkę zbrojną o te ziemie. Wówczas zaczęły tworzyć się jednostki wojskowe i pierwsze plany powstania, na których odparcie niemieckie wojska starały się przygotować.
Czytaj więcej o powstaniu wielkopolskim (kliknij >>)
Jak doszło do wybuchu powstania wielkopolskiego?
Impulsem do jego wybuchu stał się przyjazd do kraju Ignacego Jana Paderewskiego 26 grudnia 1918 roku. Wcześniej pianista nie mógł przyjeżdżać do Polski ze względu na to, że występował jako przedstawiciel wolnej Polski na konferencji w Paryżu. Podczas tej wizyty Paderewski zatrzymał się w Hotelu Bazar. Z jego balkonu wygłosił przemówienie, które w Wielkopolanach obudziło wolę walki i sprawiło, że rozpoczęła się patriotyczna demonstracja. Następnego dnia Niemcy zerwali wystawione podczas niej przez Polaków plakaty i flagi, przez co doszło do zamieszek. To natomiast doprowadziło do spontanicznego zrywu powstańczego w kilku wielkopolskich miastach. Na taki obrót rzeczy Niemcy nie byli przygotowani, więc Polakom już w ciągu kilku dni udało się opanować całe terytorium Prowincji Poznańskiej.
Jaki był przebieg walk powstania wielkopolskiego?
Początkowo walka była dość chaotyczna, ponieważ rozpoczęła się w kilku miejscach, nie miała planu i nie była poddana żadnym rozkazom. Po jakimś czasie dowódcą został major Stanisław Taczak. W czasie walk powstańcy zaczęli zajmować placówki i urzędy, Niemców wypierano z centrum miasta i powstrzymywano ich nadjeżdżające posiłki. Działano równocześnie na trzech frontach i stoczono kilka trudnych bitew. 8 stycznia 1919 r., gdy zdobyto ostatni punkt oporu, czyli lotnisko w Ławicy, dowództwo przejął Józef Dowbor-Muśnicki, a dzień później ogłoszono przejęcie władzy przez Polaków nad zdobytymi terenami. Niemcy próbowali jeszcze rozpoczynać akcje odwetowe, jednak zostały one odparte.
Jakie były skutki powstania wielkopolskiego?
Powstanie zakończyło się sukcesem 16 stycznia 1919 roku, gdy Ententa podpisała z Niemcami rozejm w Trewirze, na mocy którego miały zakończyć się walki na terenach Wielkopolski. Mimo tego wciąż miały tam miejsce zamieszki wzniecane przez Niemców. W maju, z tego powodu, ogłoszono nawet stan wyjątkowy i skompletowano wojsko, jednak po podpisaniu traktatu Wersalskiego, 28 czerwca 1919 roku, Wielkopolska została przyłączona do Polski i wyznaczyła jej zachodnią granicę.
Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego
23 listopada 2021 roku w Hotelu Bazar, z którego balkonu Ignacy Jan Paderewski wygłosił, będące zaczątkiem powstania wielkopolskiego, przemówienie, Andrzej Duda podpisał ustawę o ustanowieniu nowego święta państwowego. Prezydent wyjaśnił, że Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego został uchwalony, ponieważ przez lata ten sukces Polaków był pomijany, mimo iż miał duże znaczenie dla ukształtowania się zachodniej granicy kraju po I wojnie światowej i był niezwykle ważnym w historii Polski wydarzeniem.
Ustawa ma wejść w życie jeszcze przed dniem, w którym będziemy świętować zwycięstwo Wielkopolan, czyli 27 grudnia. Nie ma być to jednak dzień wolny od pracy.
Czytaj więcej o:
2022 rokiem wynalazcy lampy naftowej
Zupa, która uratowała tysiące dzieci
Historia i Teraźniejszość — nowy przedmiot w szkole
Komentarze (0)