Z tego artykułu dowiesz się:

Błędy kardynalne wzbudzają strach u większości osób, przystępujących do matury. Czy słusznie? Na co uważać w czasie pisania rozprawki? Jak ustrzec się przed popełnieniem tychże błędów? Wyjaśniamy w naszym artykule.

Błąd kardynalny CKE — definicja 

Co to jest błąd kardynalny? Jak możemy przeczytać na stronie CKE:

„Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz kontekstu interpretacyjnego przywołanego przez zdającego”.

Zapis ten sugeruje, że za błąd kardynalny jest uznana każda pomyłka ucznia, która świadczy o jego niewiedzy. Tymczasem egzaminatorzy rozgraniczają błędy rzeczowe i kardynalne. 

Przeczytaj również: Niejawne pytania na maturze ustnej z polskiego 2023. Na czym polegają i jak je rozwiązywać?

Błąd kardynalny a rzeczowy w rozprawce na maturze z języka polskiego

Chociaż błąd kardynalny jest uznawany za rodzaj błędu rzeczowego, to egzaminatorzy je rozgraniczają. Błąd kardynalny jest bowiem taką pomyłką, która wpływa na argumentację i tok rozumowania zdającego i świadczy o całkowitej nieznajomości tematyki oraz problematyki utworu z listy lektur obowiązkowych do egzaminu.

Co to oznacza? Przykładowo, jeśli wypracowanie będzie dotyczyła tego, czy Stanisław Wokulski był romantykiem, czy pozytywistą, a maturzysta, zamiast pisać o Izabeli Łęckiej, napisze o Ewelinie Łęckiej, nie będzie to błąd kardynalny, ale rzeczowy. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta — ponieważ nie wpłynie on na poprawność argumentacji piszącego. Jeśli jednak zdający zacznie przywoływać wydarzenia niezgodne z fabułą, które dodatkowo wpłyną na to, że jego argumentacja i tok rozumowania będą niepoprawne, to może to zostać uznane za błąd kardynalny, ponieważ będzie świadczyć o tym, że maturzysta nie zna treści lektury i w związku z tym błędnie ją interpretuje. 

Przeczytaj również: Pytania jawne na maturę z języka polskiego 2023. Aktualne pytania po zmianach CKE

Błędy kardynalne na maturze z języka polskiego — jak ich uniknąć

Jak uniknąć błędów kardynalnych na maturze z języka polskiego? Istnieje na to kilka sprawdzonych sposobów, dzięki którym każdy maturzysta będzie mógł spać spokojnie

1. Znajomość lektur obowiązkowych

Nie chodzi jednak o to, by ponownie czytać te książki od deski do deski. Kluczowa będzie natomiast znajomość najważniejszych scen utworu, motywacji oraz charakterystyki bohaterów. Warto również rozpisać sobie motywy literackie, które pojawiają się w każdej z tych lektur. 

2. Omijanie pisania o rzeczach, których nie jest się pewnym

Najgorszą rzeczą, jaką maturzysta może zrobić na egzaminie, jest ujawnienie swojej niewiedzy i niejako pisanie fabuły książki na nowo. Wówczas, jak na dłoni widać, że zdający nawet do niej nie zajrzał. Wystarczy przywołać przykład sprzed kilku lat, w którym maturzysta używał zaimka rodzaju żeńskiego w odniesieniu do Macieja Boryny. Jeśli zdający nie wiedział nawet, że mowa jest o mężczyźnie, trudno o prawidłową interpretację utworu. Najlepiej zatem, o ile mamy taką możliwość, odwoływać się w wypracowaniu do tekstów kultury, które dobrze znamy. 

3. Interpretacja według klucza

Zdarza się, że maturzyści, którzy nie znają fragmentu prozy, rezygnują z pisania rozprawki na maturze, wybierając interpretację wiersza. Podejmują taką decyzję, sądząc, że analiza i interpretacja liryki pozwala na dowolność i tym samym — będzie łatwiejsza. Nic bardziej mylnego. Interpretacja wiersza ma swoje zasady, których zdający uczył się przez trzy lata. 

Wymaga ona m.in. znajomości kontekstu historycznego, czy odwołania się do wątku biograficznego autora utworu. Dobrym tego przykładem są choćby „Treny”, Jana Kochanowskiego. Może się również zdarzyć sytuacja, w której poeta wojenny zostaje przez ucznia osadzony we wcześniejszych wiekach. Rezultat? Niepełna interpretacja, w której może roić się od błędów kardynalnych. Co więcej, wybierając na maturze temat, w którym pojawia się wiersz, należy wykazać się doskonałą znajomością figur stylistycznych. Dla egzaminatora będzie bowiem ważne, nie tylko to, czy maturzysta potrafi je wskazać, ale także, czy wie, w jakim celu zostały użyte w utworze.

Czytaj także: Jak poskromić stres? 5 sposobów, które rozładują napięcie przed egzaminem

Błędy kardynalne na maturze z języka polskiego — podsumowanie

Jak widać, błędy kardynalne nie dotyczą imion czy dat. Maturzysta może otrzymać zero punktów za wypracowanie maturalne, jeśli nieznajomość utworu wpłynie na błędną interpretację, analizę i argumentację. Dobra wiadomość jest taka, że egzaminatorzy, którzy sprawdzają matury, nie wyszukują takich błędów celowo. Zdarza się jednak, że niewiedza maturzysty jest ewidentna, a przywoływane argumenty nie mają nic wspólnego z treścią lektury czy wiersza. W takich sytuacja egzaminator, choćby bardzo chciał, nie może przyznać punktów.

 

Przeczytaj również:

„Ludzie, którzy szli” Tadeusza Borowskiego i literatura lagrowa na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, konteksty

„Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego na maturze 2023 – streszczenie, bohaterowie, konteksty

Dziady cz. III na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, omówienie utworu i motywy

„Dżuma” Alberta Camusa – lektura obowiązkowa na maturze 2023. Bohaterowie, streszczenie i powieść jako parabola